Узлуксиз таълим тизимида малакали кадрлар тайёрлаш муаммолари

BOSHLАNG‘ICH TА’LIMDА O‘QUV-BILUV MOTIVLАRINI RIVOJLАNTIRISH 
JАRАYONIDА O‘QITUVCHI FАOLIYATI 
B.Mahmudov-Navoiy viloyati Xatirchi tumani – umumta’lim maktabi boshlang‘ich sinf 
o‘qituvchisi 
 
Аnnotatsiya:
maqolada o‘quv-biluv motivatsiyasining boshlang‘ich sinf o‘quvchilari 
faoliyatidagi o‘rni va ahamiyatini asoslashga doir masalalarni yoritishga to‘xtalib o‘tilgan. 

---

Innovatsion yondashuvlar asosida milliy ta’lim tizimini takomillashtirish

2021-yil
 
23-aprel 
140 
Аннотация:
в статье рассматриваются вопросы обоснования роли и значения 
учебной мотивации в деятельности младших школьников. 
Abstract:
this article focuses on the issues of substantiating the role and importance of 
learning motivation in the activities of primary school students. 
Taʼlim jarayonida o‘quvchilarning o‘quv-biluv faoliyatini boshqarish va 
motivlashtirish juda ko‘p omillarga bog‘liq. Shunday muhim omillardan biri bu o‘z fani 
bo‘yicha zaruriy bilimlarni qiziqarli tarzda yetkaza olishdir. Zero, qiziqish barcha psixik 
jarayonlar (idrok, diqqat, xotira, tafakkur, iroda) ning kechishiga ijobiy taʼsir ko‘rsatadi. 
“O‘quvchini tarbiyalash va taʼlim berish jarayonida o‘quv qiziqishi ko‘p qirrali taʼsirga ega 
bo‘ladi: ham o‘quvchini mashg‘ul qiluvchi, jonli taʼlim vositasi, ham o‘quvchi alohida xatti-
harakatlarining kuchli motivi, ham o‘quvchining yo‘nalishini belgilaydigan qatʼiy shaxsiy 
fazilat kabi taʼsir darajalariga ega bo‘ladi”.
Аgar oʼquvchining tabiiy faollik jarayoni hech qanday aqliy qiziqishlar orqali 
yo‘naltirilmasa, o‘quvchini qanday yo‘llarga boshlashi mumkinligini aytish qiyin. Bu 
xususida K.D.Ushinskiy o‘z davrida o‘qituvchilarni qatʼiy ogohlantirganini ko‘rishimiz 
mumkin. Uning taʼkidlashicha: “Majburlash va iroda kuchi bilan qo‘lga olingan taʼlim aqlan 
rivojlangan kishilarni yetishtirib chiqarishi gumon”.
Shu o‘rinda buni ham unutmaslik kerakki, o‘quv-biluv faoliyatini takomillashtirish 
jarayonida motivlar va qiziqishlar shaxsning boshqa ichki tuzilmalari bilan murakkab o‘zaro 
aloqaga kirishadi. Shunday ichki tuzilmalar sirasiga o‘quvchining nazariy pozitsiyasi hamda 
o‘quv-biluv faoliyatining o‘quvchi uchun shaxsiy ahamiyati kabilarni kiritish mumkin. 
Shunday ekan demak, o‘quv-biluv qiziqishlarini shakllantirishning shart-sharoitlari 
nimalardan iborat? O‘qituvchi qanday qilib taʼlim jarayonida uni shakllantirishi mumkin? 
O‘quv-biluv motivlari doimiy ravishda takomillashib borishi uchun u nima qilishi kerak? 
Tajribali o‘qituvchi o‘qishga nisbatan ongli ijobiy munosabatni qanday qilib vujudga 
keltiradi? 
Ijodkor va mahoratli o‘qituvchi o‘z o‘quvchilarida ijobiy o‘quv-biluv motivlarini 
shakllantirish uchun quyidagilarga eʼtibor beradi: 
1. O‘quv-biluv motivlari va o‘quv predmetiga ijobiy munosabat o‘quvchi faol bo‘lganda, 
yangi bilimlarni mustaqil izlash va kashf qilish, muammoli topshiriqlarni hal etish 
jarayoniga jalb etilganda rivojlantirilishi mumkin. 
2. O‘quv mehnati ham, xuddi boshqa mehnat turlari singari, xilma-xil bo‘lsagina qiziqarli 
bo‘ladi. 
3. O‘qitilayotgan o‘quv faniga qiziqish paydo bo‘lishi uchun yaxlit holda va alohida olingan 
boʼlimlarining kerakligi, muhimligi va maqsadliligini tushunish alohida ahamiyatga ega. 
4. Yangi o‘quv materiali o‘tilgan materiallar bilan qancha ko‘proq aloqador bo‘lsa, o‘quvchi 
uchun u shunchalik qiziqarli bo‘ladi. 
5. O‘ta yengil yoki o‘ta murakkab o‘quv materiali o‘quvchida hech qanday qiziqish paydo 
qilmaydi. Taʼlim yetarli darajada murakkab, ammo o‘quvchining kuchi yetadigan bo‘lishi 
kerak. 
6. O‘quvchining ishi qanchalik tez-tez tekshirilib, baholanib borilsa, uning uchun ishlash 
shunchalik qiziqarli bo‘ladi.
7. O‘quv materialining yorqinligi, hissiyligi, o‘qituvchining jonli va hissiy yorqin muloqoti 
o‘quvchiga, uning o‘quv predmetiga nisbatan munosabatiga juda katta kuch bilan taʼsir 
ko‘rsatadi. 
Pedagogik faoliyat ustalari taʼlim metodlarini tashlashga o‘ta ijodkorona va jiddiy 
yondoshadilar. А.А.Bodalevning taʼkidlashicha, frontal, tabaqalashtirilgan va individual 
ishlash sharoitida ijodiy yondashuv, asosida ko‘pgina umumiylik bo‘lsada, turlicha 

---