“Uzluksiz kasbiy rivojlantirish – 2022” loyihasi

Geografik mehnat taqsimoti
–ijtimoiy mehnat taqsimotining hududiy 
shaklidir. Geografik mehnat taqsimoti miqyosiga ko‘ra rayonlararo va xalqaro 
mehnat taqsimotiga bo‘linadi. Xalqaro geografik mehnat taqsimoti jahon 
xo‘jaligining harakatlantiruvchi kuchi va negizidir. 
Xalqaro geografik mehnat taqsimoti 
ayrim mamlakatlarni ma’lum turdagi 
mahsulotlar ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatishga,shular bilan keyinchalik 
ayirboshlashga ixtisoslashganligini anglatadi. 
Geografik mehnat taqsimotining eng asosiy natijasi–bu xalqaro ixtisoslashuv 
tarmog‘idir. Ayrim mamlakatlarning ma’lum turdagi mahsulotlarni ishlab 
chiqarishga va xizmat ko‘rsatishga ixtisoslashganligi ularni o‘zining ichki 
ehtiyojlaridan ortiqcha miqdorda ishlab chiqarishni va xizmat ko‘rsatishni taklif 
etishni taqozo qiladi. Shuning oqibatida xalqaro ixtisoslashuv tarmoqlari, ya’ni 
eksportga mahsulot ishlab chiqaruvchi, mamlakatning xalqaro geografik mehnat 
taqsimotidagi o‘rnini belgilab beruvchi tarmoqlar shakllanadi. 
Shunday qilib, XIX asrning 2- yarmida keng miqyosda temir yo‘llarning 
barpo qilinishi va dengiz transportining jadal sur’atlar bilan rivojlanishi quruqliklar 
va materiklarni bog‘ladi hamda jahon savdosi va jahon xo‘jaligining shakllanishini 
ta’minladi. Lekin, jahon xo‘jaligining rivojlanishida asosiy rolni XVII–XIX asrlarda 
G‘arbiy Yevropa va AQSH da barpo etilgan yirik mashinalashgan sanoat o‘ynadi. 
Demak, jahon xo‘jaligi XIX asr oxiri va XX asr boshida yirik mashinalashgan 
sanoat-dengiz transporti va jahon bozorining taraqqiyoti natijasida vujudga keldi. 
Jahon xo‘jaligi - 
bir-biri bilan umumjahon iqtisodiy munosabatlari orqali 
bog‘langan dunyodagi barcha mamlakatlar milliy xo‘jaliklarining majmuyidir. 
Jahon xo‘jaligining geografik «modeli» kundan kunga murakkablashib 
bormoqda. XIX asrning oxirigacha barcha ko‘rsatkichlar bo‘yicha bir markaz 
Yevropa yaqqol ko‘zga tashlanar edi. Undan keyin ikkinchi jahon markazi -AQSH 
vujudga keldi va yetakchi rolni o‘ynay boshladi.