Узбекстан тарийхы лекция

2.Somoniylarning davlat boshqaruv tizimi 
Amir Oliy dargoh 
Shayxulislom 
Devonlar 
Mustovfiy devoni. 
Davlat xazinasi 
Vazirlik devoni 
Mushriflar devoni. 
Davlat ishlari nazorati 
Amid il-mulk. 
Davlatlararo munosabatlar 
Sohibi ash-shu`rat. 
Harbiy ishlar Sohibi al- barid. 
Pochta aloqalari xizmati 

---

Muhtasib devoni. 
Bozor, savdo-sotiq ishlari 
Davlat mulklari devoni 
Vaqf devoni.
Diniy muassasa mulklari 
Qozilik (sud ishlari) devoni 
Nuh ibn Nasr (Nasr II) davrida buxoroning Registon maydonida amir qasri qarshisida saroy 
qurilib, barcha devonlar unga joylashtiriladi. Mahkama xizmatchilari muayyan bilimga ega 
bo`lgan, arab va fors tilini puxta bilgan zadogon va ruhoniylardan tanlangan. Pochta-aloqa 
xizmatidan boshqa hamma devonlarning viloyatlarda vakillari bo`lib, ular ham markaziy 
devonga, ham viloyat hokimiga bo`ysungan. Har bir shaharda shahar boshlig`i – rais 
ma`muriyati mavjud bo`lgan. 
Davlatda islom dinining ta`siri g`oyatda katta bo`lganligidan, oliy diniy mansab – Shayxul 
islomning roli yuqori darajada e`tirof topgan. Somoniylar davrida qishloq xo`jaligi, mahalliy 
ishlab chiqarish, hunarmandchiliq savdo-sotiq munosabatlari, shaharlar hayoti ancha yuksaldi. 
O`lkaning Shosh, Farg`ona va Xorazm vohalarida turli xil g`alla ekinlari etishtirish, 
bog`dorchiliq sohibkorliq polizchiliq paxta etishtirish ancha kengayib bordi. Ko`plab suv 
inshootlari barpo etiladi. Qishloq ahli mavjud xomashyo mahsulotlaridan turlicha ishlov berish 
yo`li bilan har xil matolar ishlab chiqara boshladi. Jumladan, Zandana qishlog`ida sifatli, tilla 
rang «zandanachi» deb nom olgan bo`z to`qish (u chetga ham chiqarilgan), Samarqand 
yaqinidagi Vador qishlog`ida sarg`ish tusli chiroyli yumshoq, pishiq «vodoriy» deb nomlangan 
matolar tayyorlash yo`lga qo`yilgan. Bu erdagi to`qilgan matodan mamlkatning oliy amaldorlari 
ham kiyim tiktirishda foydalanganlar. Shaharlarda ko`plab hunarmandchilik korxonalari, o`nlab 
karvonsaroylar, bozor rastalari mavjud bo`lib, doimiy ravishda ishlab turgan. Shahar maqomiga 
ega bo`lish uchun mazkur joyda kamida 32 xil hunar-kasb turlari bo`lishi kerakligi o`sha davr 
uchun xos bo`lgan. Somoniylar davrida Samarqand, Buxoro, Marv, Shosh, Isfijob, shuningdeq 
Farg`ona, Xorazm vohasi shaharlari savdo-sotiq va hunarmandchilik markazlari sifatida g`oyatda 
ravnaq topgan. Buyuk ipak yo`li bu shaharlarni xalqaro karvon savdosi bilan tutashtirib, ular 
etishtirgan barcha noyob mato-yu mahsulotlarning jahon bozoriga chiqishini ta`minlagan. 
Metall ishlash, nodir metallardan, chunonchi, oltin, kumush, mis va boshqa ma`danlardan 
qimmatli, bezakli buyumlar, asbob-anjomlar tayyorlash shaharlarda keng rivojlangan. Uch joyda 
(Buxoro, Samarqand, Farg`ona) kumush pullar zarb etilgan. Shoshda charm mahsulotlari, 
Farg`ona va Iloqda qurol-yarog`lar yuqori darajada tayyorlangan. Shuningdeq Farg`ona vodiysi, 
Ohangaron, Samarqand, Nurota tumanlarining tog`li hududlarida kon-ruda ishlab chiqarishi 
taraqqiy topdi. Ip - yigirish, to`quvchilik va to`qimachilik (gilamlar, poyondozlar v.b) hunarlari 
rivojlangan bo`lib, bu soha yumushlariga xotin-qizlar ham jalb qilingan.