Узбекстан тарийхы лекция

 
Badiiy adabiyot Amir Temur va temuriylar davri madaniy muhitining yorqin sahifasini 
turkiy (eski o`zbek) adabiyotining ravnaqisiz tasavvur etib bo`lmaydi. Negaki, sarchashmalari 
ancha olis davrlardan boshlangan bu adabiyot bu vaqtga kelib yanada sayqal topib, uning badiiy 
imkoniyatlari yangi ufqlar kashf etib, yuksak rivojlanishga erishdi. Buning natijasida yangi-
yangi nomdor shoiru adiblar ijod maydoniga kirib kelib, o`z betakror, umrboqiy asarlari bilan 
badiiy tafakkur xazinasiga salmoqli hissa qo`shdilar. O`zbek mumtoz adabiyotining tamal toshini 
qo`ygan Mavlano Lutfiy (1366- 1465) dan boshlab Haydar Xorazmiy (XIV asr oxiri, XV asr 
boshlari), uning zamondoshlari Durbeq Gadoiy, Atoiy, Sakkokiy singari zabardast turkigo`y 
shoirlar ijodining ravnaqi tufayli mumtoz adabiyotimiz yangi marralarga ko`tarildi va uning 
xilma-xil janrlarida bir-biridan go`zal, nafis va baquvvat badiiy asarlar yaratildi. 

---

Lutfiyning «Gul va Navro`z», Xorazmiyning «Mahzunul asror» («Sirlar xazinasi»), Durbekning 
«Yusuf va Zulayxo» asarlari yohud Gadoiy va Atoiylarning ishq-muhabbat, hayot nash`u 
namosini, inson shaxsi va uning yuksak orzu-armonlari, intilishlarini kuylagan otashnafas she`r-
g`azallari, qasidalari - bular mumtoz o`zbek adabiyoti rivojining muhim yutug`idir. Mazkur 
asarlarda o`zbek tilining jarangdorligi, uning badiiy imkoniyatlarining benihoyaligi, qolaversa, 
uning halqchilligi, yuksak estetik qudrati va ta`sirchanligi to`la kuch bilan ifodalanganligi ko`zga 
tashlanib turadi. 
O`zbek adabiyotning yanada yuksak darajaga ko`tarilib, keng e`tirof topishida ulug` o`zbek 
shoiri va mutafakkiri Alisher Navoiy (1441-1501) ijodi alohida o`rin tutadi. Negaki she`riyat 
mulkining sultoni Navoiy o`ziga qadar bo`lgan turkigo`y shoirlar ijodi erishgan yutuqlarni o`zida 
mujassamlashtiribgina qolmay, balki ayni zamonda o`zining serqirra ijodi bilan bu adabiyotning 
yuksak kamol topishi va dovrug`ini ko`tarilishiga mislsiz ulush qo`shdi.