Узбекстан тарийхы лекция

prezidentimiz Islam Karimov “Amir Temur davrini qaytadan o’rganishimiz kerak. Nimaga 
deganda, Temur tuzuklarin o’qisam, huddi hozirgi zamonning kata-katta muommolariga javob 
topganday bolaman”,- degan edi. 
1. XIV -asr o’rtalarida Movarounnahrdagi siyosiy, ijtimoiy- iqtisodiy va madaniy hayot 
1340—1360 yillar fitna-fasod, o’zaro feodal kurash ba ulusda siyosiy tarqoqlikning 

---

kuchaygan davri bo’ldi. XIV asrning 50-yillari oxirida Chig’atoy ulusining har ikkala qismi 
mayda boshqarub tizimlariga bo’linib ketdi. Ulusning G’arbiy ko’smida hokimiyatni asosan 
turkiy qabila boshliklari egalladi. Masalan, Kesh viloyati amir Sayfiddin Xoja barlos, Xo’jand 
viloyati Boyazid jaloyir, Balx viloyati amir Kdzaton nabirasi amir Xusayn qo’lida bo’lgan. u 
bilan birgalikda ayrim hududlarda maxalliy zodagonlarning ham xokimyati kuchayib bormoqda 
edi. Chunonchi, Buxoro-da— sarmoyador sadrlar, Termiz ba uning atrofida — sayyidlar, 
Xutgalonda — Kayxusrob xonadoni, Xorazm-da esa sufiylar sulolasi hukmronligi shundan 
shaxr-dat beradi. Tarkibiga Chig’atoy ulusining sharqiy hudud-lari kirgan Mug’ulistonda x;am 
mana shunday feodal tarqoqlikning yuz berganligi ko’zga tashlanadi. 
Movarounnahrda avj olib ketgan ijtimoiy-siyosiy tarqoqliq mug’ul va turk xonlari, 
amirlari o’rtasidagi o’zaro nizolar ba besamar kurashlar o’lka hayotiga chuqur salbiy tasir 
o’tkazdi, uning o’zil-kesil saqlash, maxalliy xukmdorlarning o’zboshimcha xatti-xarakatlarini 
jilovlash, yurtni mug’ullar istibdodi-dan xalos qilish, uni mustaqil taraqqiyot yo’lidan olib 
borishdan iborat birdan-bir tarixiy bazifa kundalang bo’lib turardi. Uni muvaffaqshtli uddalash 
ulug bobomiz Amir Temurga nasib etdi. 
Amir Temur 1336 yilda Kesh (shaxrisabz) shahri yaqinida joylashgan Xo’jailg’or 
qishlog’ida, barlos Tarag’ay xonadonida dunyoga kyeladi. Temur yoshligidan yaxshi tahlim ba 
tarbiya oladi. shu boisdan “Temur savodsiz bo’lgan” dyegan uydirmalar xaqiqatga to’g’ri 
kelmaydi. 
Temur o’smirlik yoshidayoq Qur’onni yod olgan. Uni ulamolar imtixon qilishib, qubbai 
xotirasiga tasonnolar aytishgan. U 12 yoshga to’lganda u: “bolalarcha o’yinlardan orlanadigan 
bo’ldim ba baqtimni o’zimga tyengqur o’s’irinlar bilan o’tkazishga xarakat qildim” dyeydi. 
Temur 16-18 yoshida qilichbozliq nayzabozlik ba shikor qilish sanatini moxirona 
egallaydi ba 20 yoshida esa abjir chavondoz bo’lib yetishadi. 
Bo’lajak Soxibqiron 16 yoshigacha faqat diniy emas, balki dunyobiy fanlar- tarih falsafa, 
gyeografiya, xisob ba boshqa ilimlardan ham xabardor bo’lgan. 
Riboyatlarga ko’ra Tarag’ay o’zining etiqod qo’ygan ‘iri Shamsuddin kulolga o’g’lini 
olib borib unga ham ‘ir bo’lishga qo’l oldiradi. Temur Shamsuddin kulol xo’zuriga borganida u 
bo’lg’usi Soxibqironga yettita non ba bir qism xolvani berib: “mana shu yettita nonni yegin, 
shunda sen yerning yetti iqlimiga, butun dunyoga xokim bo’lasan” deydi “men nonlarni extiyot 
qildim; bu menga Alloh ato etgan barokotning boshlanishi edi” deydi Temur.
Uning otasi Amir Tarag’ay «To’rg’ay» ba amakisi Amir Xoja Barlos qabila biylari ba 
yirik mulkdor amirlaridan edi. Temur yoshlik chog’laridanoq xarbiy ishga nixoyatda qiziqardi. U 
tyezda moxir suboriy ba qaxramon jangchi sifatida butun Qashqadaryo bodisida shuxrat 
qozanadi. Uning atrofida barlos qabilasidan chiqgan jangchi yoshlar to’’lana boshlaydi. Temur 
qo’l ostidagi nabkarlari bilan ayrim amirlarga xizmat qiladi, janglarda chiniqadi.