Узбекистон



Download 0,53 Mb.
bet4/22
Sana24.02.2022
Hajmi0,53 Mb.
#228685
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   22
Bog'liq
Soliq yuki kurs ishi

Соликларнинг функциялари.

Соликларнинг функциялари уларнинг мохиятини амалиётда харакат килаётганлигини курсатади. Шундай экан, функция доимо яшаб, солик мохиятни курсатиб туриши зарур. Бугун пайдо булиб, эртага йук булиб кетадиган холатлар солик функцияси була олмайди. Демак, категория функцияси доимий, катъий такрорланиб турадиган вокеъликни ифодалайди. Шундай услубий ёндошишидан келиб чикиб соликлар функциясини аниклаш керак. Функция ва вазифани фаркига бориш зарур. Функция-доимийдир, вазифа эса уткинчидир.


Соликларнинг функциялари масаласида катта бахслашувлар мавжуд, лекин ягона бир фикрга келинган эмас. Купчилик иктисодчилар соликларга фискаль, бошкарувчи, рагбатлантирувчи, назорат фукциялари хос деб таъриф беришади.
Соликларнинг фискаль (хазина) функциясида хакикатдан хам соликлар хазинага (бюджетга) тушади. Бу вокеълик кузга яккол куриниб турганлигидан амалиётчилар шу функцияга тирмашиб олишган, яъни чукуррок фикр юритсак, яратилган ички ялпи масулот киймат ёки корхонадаги даромадларни аввал таксимламасдан туриб, уларни тугридан тугри бюджетга утказиб юбориш холати булмайди. Аввало ишлаб чикаришда ишлаб чикарувчиларнинг манфаатдорлигини таъминлаб, сунг даромаддан бир кисмини хазинага олиш зарур. Шунинг учун хазина функциясини тулик ва кенг маънода таксимлаш функцияси, десак турри булади. Бу функция бажарилаётганда А. Смит айтганидек солик туловчиларнинг имкониятини хам эътиборга олиш зарур.
Энди рагбатлантириш ва бошкариш функциясига келсак. Уларни доимо катьий булмай такрорланиб турмаганлигидан солик функцияси эмас, давлатнинг иктисодий сиёсатини амалга оширишдаги вактинчалик солик вазифаси, деб караш керак. Масалан, 1995 йил Республика Президентининг Фармони билан корхоналар хар бир фоиз махсулот хажмини оширса соликдан 0,3 фоиздан имтиёз олиб рарбатлантириш мулжалланган эди, йил тугаши билан бу имтиёз хам бекор килинди. Чунки имтиёзларни доимий килиб белгилаб булмайди, акс холда солик категорияси путур етказилиб, у йук булиб кетиши мумкин.
Соликларнинг назорат функцияси хакикатдан хам доимий харакат килади. Лекин, бу функция таксимлаш функцияси билан ёнма-ён туриб даромадларни тугри таксимланаётганлиги, Соликларнинг тулик ва уз вактида тушаётганлигини назарий жихатдан назорат килади. Назорат функцияси солик идоралари ишининг ривожланиш асосидир. Соликларнинг хали Республикамиз иктисодчилари томонидан урганилмаган, тан олинмаган яна бир функцияси мавжуд. Гап шундаки, соликлар энг декмократик тулов булиб, Олий мажлис ноиблари томонидан очикдан очик белгиланади. Эркин иктисодиётда соликлар хам эркин булади. Тупланган соликлар албатта харажатлар микдорини курсатиб туради, чунки давлат харажатлари булмаса солик булмас эди.
Шунинг учун соликларнинг давлат харажати тугрисида ахборот бериш функцияси бор. Бу функция оркали харажатлар хажми ва конкрет соликлар давлатнинг кандай ижтимоий-иктисодий функцияларини бажаришга сарфланганлиги тугрисида ахборот бериб турилиши жуда зарурдир. Шундай килинса, соликларнинг бюджетга тушиши тулик, уз вактида ва осон кечади.


1.4. Ялпи ички махсулотларни таксимлашда соликларнинг роли.
Соликлар ялпи ички махсулотни деярли учдан бир кисмини таксимлаб бюджетга туширади ва у оркали давлатнинг ижтимоий зарурурий харажатларини молиялаштиришга йуналтиради. Бу тугри, охирги йилларда тугри соликларнинг салмоги ЯИМ кийматида бир оз камайиб, эгри соликлар салмоги ошган. Бу янги тугри тенденциядир. Чунки, эгри соликлар тугридан тугри корхоналарнинг инвестицион фаолиятининг сусайишига олиб келмайди. Тугри соликлар салмоги ЯИМ кийматида пасайиши корхоналарнинг моддий техника базасини кенгайтириш, кушимча махсулот ишлаб чикаришга имконият яратади.
Кейинги йилларда ресурс соликларининг салмоги хам анча ошмокда. Бу солик ер, сув, ва бошка ресурслардан самарали фойдаланишни таъминлайди. Соликларнинг роли куйидаги жадвалда уз ифодасини топган:
2-жадвал

Узбекистон Республикаси давлат бюджети дармадларини


2003-2005 йиллардаги структураси ялпи ички махмулот киймати (ЯИМ) га нисбатан фоизларда



Даромадлар

2004 йил

2005 йил

2006 йил

Тугри соликлар










Эгри соликлар










Ресурс соликлари










Бошка даромадлар










Жами:










Эслатма: Маълумотлар Узбекистон Республикаси Молия вазирлиги ва ДСК маълумотларига асосан тузилган хамда хар йилги бюджет параметрларидан фойдаланилган.


Маълумотлар шуни курсатадики, 2003 йилга Караганда 2006 йилда ЯИМ таркибида жами бюджетга тушумлар салмоги камайиши мулжалланган, Лекин. Тугри соликлар 2003 йилга ва 2004 йилга нисбатан камайган ва эгри соликлар салмоги анча ошган.


Солик конунчилигимиз буйича соликлар оркали хар хил мехр-шафкат фондларини ташкил килиш рагбатлантирилади.. Корхона ва ташкилотлар «Нуроний», «Умид», «Экосан» ва «Камолот» жамгармаларига ажратмалар утказса, фойдага (даромадга) соликдан катта имтиёзлар олиб, соликдан тулик ва кисман озод этилади, эркин алмаштириладиган валюталарга экспортга махсулот сотиш рагбатлантирилади, ишлаб чикаришнинг устувор сохаларини ривожлантириш хам рагбатлантирилади.



Download 0,53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   22




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish