Узбекистон республикаси вазирлар maxjcamach Х. Узуридаги «оила» илмий-амалий


келиши мумкин булган нохушликларни  (улик тугиш, чилла даврида улиш ва Х-к.)  оддини олади. ДОМИЛАДОРЛИК



Download 7,73 Mb.
Pdf ko'rish
bet182/200
Sana24.02.2022
Hajmi7,73 Mb.
#205613
1   ...   178   179   180   181   182   183   184   185   ...   200
Bog'liq
Оила энциклопедияси. Акрамова Ф.А

218
келиши мумкин булган нохушликларни 
(улик тугиш, чилла даврида улиш ва Х-к.) 
оддини олади.
ДОМИЛАДОРЛИК, огироёклик - уруг- 
ланган тухум хужайранинг она организ- 
мида ривожланиб, етук хомилага айла- 
нишидан иборат физиологик жараён. Аёл 
тухумдонида етилиб чиккан тухум хужай­
ранинг эркак жинсий хужайраси б-н ку- 
шилиши (уругланиши)дан бошланади ва 
урта хисобда 280 кун, яъни 10 камарий ой 
давом этади.
Уругланиш бачадон найида руй беради. 
Уругланган тухум хужайра бачадон найи- 
нинг чувалчангсимон кискариши туфайли 
бачадон бушлигига караб сурилиб боради, 
шу вактда у майин туклар (ворсинкалар) б-н 
копланиб, куп хужайрали эмбрионга айла- 
нади, уша туклар ёрдамида бачадон шиллик 
пардасига пайвандланиб олади. Шу вактдан 
бошлаб хомила шакллана бошлайди ва аёл 
организмидаги баъзи системалар функ- 
цияси тегишлича узгариб боради. Эмбрион- 
нинг бачадонга пайвандланган жойида ту­
клар жуда усиб кетади ва улардан плацента, 
яъни йулдошнинг таркибий кисми - бола 
урни хосил булади, у киндик оркали хо­
мила б-н туташади. Киндик кон томирлари 
буйлаб плацента оркали она организмидан 
хомилага озик моддалар, кислород келиб 
туради ва хомиладан келадиган алмашинув 
махсулотлари чикиб кетади.
Д. даврида аёл организмида хар хил 
функционал узгаришлар руй бериб, хо- 
миланинг яхши ривожланиб бориши учун 
кулай шароитлар юзага келади. Бу даврда 
марказий нерв системаси функцияси бир 
кадар узгариб, натижада орка миянинг 
кузгалувчанлиги пасаяди, бу - бачадон 
мускулларининг бушашиши ва унинг тинч 
холатда булишига олиб келади.
Д. пайтида хосил буладиган сарик 
тана ва плацента хомиланинг ой-куни етиб 
тугилиши учун зарур гормонлар ишлаб


чикаради; плацентадан ишлаб чикарилади- 
ган ва б. гормонлар таъсирида сут безлари 
катталашиб, X- охирига борганда, ундан 
огиз сути, чилла даврида эса сут кела бош- 
лайди. Бачадонда хам талайгина узгариш- 
лар руй беради: у хам буйига, хам энига 
караб усиб, плацентага кон олиб келадиган 
йирик ва майда кон томирлари нихоятда 
купаяди. Аёл чукуррок нафас оладиган 
булиб колади, бу - коннинг кислород б-н 
купрок туйинишини таъминлайди. Юрак- 
нинг кискариш хусусияти сезиларли да- 
ражада кучаяди, натижада кислород б-н 
туйинган кон аёлнинг хаёт учун мухим 
аъзоларига, жумладан, бачадонига тезрок 
етказиб берилади. Буйраклар хам зур бе- 
риб ишлаб, она организмидагина эмас, бал­
ки хомилада хам пайдо булган алмашинув 
махсулотларини ажратиб чикариб туради. 
Кумикда эритроцитлар хосил булиши тез- 
лашади, яъни кон мивдори купаяди, кон 
томирлари кенгайиб, газ алмашинуви ку­
чаяди. Шу боис хомиладор организмидаги 
аъзо ва системаларнинг нормал ишлаб ту- 
ришини таъминлаш хамда хомила ривож- 
ланадиган кулай шароит вужудга келти- 
риш учун о зщ моддалар ва кислород куп 
булиши керак. Хомиладорнинг ахволи ва 
узини кандай тутиши куп жихатдан Х-нинг 
нормал кечиши, хомиланинг кейин кандай 
ривожланиб бориши ва булгуси боланинг 
соглигини белгилаб беради. Х,омиладор 
аёлнинг бирор касаллик (грипп, сил, рев­
матизм, ангина, кандли диабет, камконлик, 
жигар, буйрак, юрак касалликлари ва б.) 
б-н огриши, нотугри овкатланиш, кун тар- 
тибини бузиши, врач буюрмаган дорилар- 
ни ичиши хомила усишига ёмон таъсир 
килиши мумкин.
X,. чогида турли асоратлар булмас­
лиги учун мумкин кадар барвакт (хайз 
тухташи б-н) аёллар маслахатхонасига 
бориб, текширувдан утиш ва керакли 
маслахатлар, зарур булса, тегишли даво
олиш лозим. X- даврида аёл уз бадани 
ва кийим-кечаклари тозалигига алохида 
эътибор бериши керак.
X,. нормал утаётган булса, аёл одатдаги 
турмуш тарзини узгартириши шарт эмас, 
у уз юмушларини дам олиб бажаравериши 
мумкин. Факат огир нарса кутармаслик, кал- 
тис, кескин харакатлар килмаслиги керак.
Аёл камида 8 соат ухлаши, кечкурун 
ётишдан олдин очик хавода бир оз сайр 
килиши ва хонани шамоллатиши лозим. 
Соглом хомиладорларга врач тавсиясига 
кура хаво ва куёш ванналари кабул кили- 
шига рухсат этилади. X,. нормал утаётган 
булсагина аёл дарё ва анхорларда чуми- 
лиши мумкин. Х,.нинг биринчи кунлари- 
дан бошлабок очик хавода имкони борича 
купрок булишга харакат килиш лозим, 
чунки одам уй ичида утараверса, кисло- 
родга туйинмай колиши, натижада хар хил 
асоратлар юз бериши мумкин.
Х.нинг эсон-омон утиши ва хомила­
нинг яхши ривожланиб бориши учун асо­
сий шартлардан бири яхши овкатланиш- 
дир; овкат туйимли, хилма-хил, оксиллар 
ва витаминлар (айникса С витамини)га бой 
булиши керак. Х-нинг охирги ойларида 
ёглик ва хамир овкатларни куп тановул 
килиш ярамайди, чунки бундай овкат хо­
миланинг анча катталашиб кетиши ва ту- 
гишнинг кийинлашиб колишига сабаб бу­
лиши мумкин.
Хомиладорнинг соглиги узгарган баъ- 
зи холларда, мае., баданга шиш келганида 
врач одатда тузеиз пархез буюради. Хоми­
ладор аёл енгил бадантарбия машкларини 
килиб туриши лозим. X- даврларига караб 
махсус гимнастика машцлари комплекси 
тавсия этилади (буни факат врач буюради). 
Мунтазам бадантарбия машкларини килиб 
турувчи аёлларнинг тез ва эсон-омон кузи 
ёрийди.
Х О М И ЛА ДОР Л И К ТО К С И К О ЗЛ А РИ
- хомиладорлик даврида учрайдиган ка-
219


саллик холати. Х,.т. нерв, юрак-томир, эн­
докрин системалар ва моддалар алмаши- 
нувининг узгариши туфайли келиб чщ иб, 
тугурукдан сунг утиб кетади. Х,.т.га хоми- 
ладор аёл организмида мавжуд хасталиклар 
сабаб булади. Шунинг учун хомиладор аёл 
эртарок (2 ойгача) аёллар маслахатхона- 
сига бориб, врач маслахатларидан фойда- 
ланиши керак. Маълумки, хомиладорлик 
бошланишида купчилик аёллар бопщо- 
ронги булади.
Бу холатлар баъзи аёлларда эртарок, 
баъзиларида эса кечрок бошланиб, утиб ке­
тади. Аммо баъзи хомиладор аёлларда бу 
аломатлар йуколмай, зурайиб боради, на- 
тижада Х,.т. пайдо булади. Х,омиладорлик- 
нинг биринчи (илк) ва иккинчи ярми (кеч) 
токсикозлари ажратилади. Илк токсикоз- 
лар хомиладорликнинг дастлабки 12-хаф- 
тасида руй беради. Аёлнинг умумий ахволи 
узгаради, дилгир булиб колади, кунгли ай- 
нийди, сулаги окади (куп), кусади. Баъзан 
аёл хадеб кайт килаверади, дармонсизла- 
нади, оза бошлайди, уйкучан ва сержахл 
булиб колади. Лекин Х д.да кузатиладиган 
тухтовсиз (суткасига 20 мартагача) кусиш 
организмнинг сувсизланиши ва аёлнинг 
холсизланишига олиб келади. Унинг кон 
босими пасаяди, гавда харорати кута- 
рилади, пульси тезлашади, териси курукла- 
шади, огзидаи нохуш хдд келади. Бундай 
холларда даволаш тадбирлари ёрдам бер- 
маса, баъзан аборт килиб, хомилани олиб 
ташлашга тугри келади. Илк токсикоз- 
ларда хомиладор аёл маслахатхонага кат- 
наб даволаниши мумкин; хаддан ташкари 
куп кусиш аёлни касалхонага ёткизишни 
талаб этади.
Кеч токсикозлар хомиладорликнинг 
иккинчи ярмида, купинча сунгги ойла- 
рида вужудга келади. Буларга хомиладор- 
лар истискоси, нефропатия, преэклампсия 
ва эклампсия киради. Кеч токсикозлар- 
нинг барчаси кетма-кет келиб, касаллик
боскичма-боскич кечади. Хомиладорлар 
истискосида шиш пайдо булади. Одатда, 
у тупикдан бошланиб, тизза, сон, корин 
ва ташки жинсий аъзоларга утади, сунгра 
аста-секин бутун танага таркалади. Аёл­
нинг юзи купчийди. Шиш аёл гавдасининг 
Хамма кисмига таркалган булса хам, унинг 
умумий ахволи унчалик узгармайди, нор­
мал холатда вазни ортади (хомиладорлик 
даврида 10 кг ортади). Аёл огирлигини та- 
розида тортиб туриш йули б-н хам шишни 
аниклаш мумкин. Х,омиладор истискосида 
мунтазам даволаниш зарур. Хомиладор аёл 
ойда икки марта маслахатхонага бориши, 
шунингдек, врач курсатмаларига ва шах­
сий гигиена коидаларига риоя килиши, 
хафтада бир марта тарозида торттириб 
туриши лозим. Суюклик (суткада 1 л гача 
рухсат этилади) ва тузни чеьслаш, сервита- 
мин овкатлар, сабзавотлар, хул мевалар, 
творог, кефир истеъмол килиш тавсия эти­
лади. Аёл уз вактида даволаниб, истиско- 
нинг олдини олмаса, пархезга, дам олиш 
ва мехнат режимига риоя килмаса, истиско 
нефропатияга утиб кетади. Х,омиладорлар 
нефропатияси, одатда, истискодан кейин 
вужудга келади. Нефропатиянинг асосий 
белгиси шиш ва сийдикда оксил хосил бу- 
лишидан иборат. Нефропатияда хомила- 
нинг ривожланиши бузилади, у чала ёки 
улик тугилиши мумкин. Нефропатияда аёл 
касалхонада даволанади; олди олинмаса, 
у осонликча преэклампсияга утиб кетади. 
Преэклампсияда хам нефропатиядаги каби 
шиш, кон босимининг ошиши, сийдикда 
оксил хосил булиши б-н бирга беморнинг 
боши каттик огрийди, кузи хиралашади, 
куз олдида чивин учаётганга ухшаб к}фи- 
нади; кукрак остида огрик пайдо булади. 
Бош огриб, куз хиралашуви мияда кон ай- 
ланишининг жиддий бузилганлигидан да- 
лолат беради. Бемор вактида даволанмаса, 
преэклампсия янада огиррок касаллик -
эклампсияга айланиб кетади.
220


Х д.га касалликнинг шаклига караб 
даво 
килинади. Олдини 
олиш учун хоми- 
ладорлик даврида гигиенага риоя 
килиш 
(тугри дам олиш ва мехдат килиш, бекаму 
куст овкатланиш), аёллар маслахдтхонаси 
назоратида булиш, Х-т.га олиб келадиган 
касалликни уз вактида даволатиш лозим. 

Download 7,73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   178   179   180   181   182   183   184   185   ...   200




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish