Узбекистон республикаси вазирлар maxjcamach Х. Узуридаги «оила» илмий-амалий



Download 7,73 Mb.
Pdf ko'rish
bet160/200
Sana24.02.2022
Hajmi7,73 Mb.
#205613
1   ...   156   157   158   159   160   161   162   163   ...   200
Bog'liq
Оила энциклопедияси. Акрамова Ф.А

ЭКОЛОГИК ТАРБИЯ - атроф-мух;итни 
авайлаб-асрашга оид хислатларни шакл- 
лантирувчи пед. ахлокий тушунча. Узбек 
халки кадим-кадим даврлардан бери таби- 
атни севиб ардоклаб келган. Аждодлари- 
мизнинг табиатни асраб-авайлаш, унинг 
ноёб бойликларини келгуси авлодларга 
купайтириб, бойитиб узатиш борасида- 
ги мустахкам эътикодлари, маънавий-ах- 
локий тамойиллари оила оркали келгуси 
авлодларга сингдирилган. Бунда оила ин­
сон хдёти учун зарур булган куплаб маъна- 
вий ва моддий бойликлар каторида, эколо­
гик кадриятларни хдм 
уз
тарихий тадрижи 
давомида бойитиб, саклаб, келгуси авлод­
ларга узатувчи ин-т сифатида хдм алохдца 
эътиборга лойик.
Оиланинг турмуш тарзида Э.т. замонга 
караб узгариши хдётий эхтиёждир. Бу эх- 
тиёж болани ижтимоий хдётга тайёрлаш-


нинг асосини ташкил этади. Оклада мада- 
ниятни шакллантириш жамият ва табиат 
уртасида уйгунликни саклашда мухим ах,а- 
мият касб этади.
ЭМАНСИПАЦИЯ - 1 6 ёшга тулган вояга 
етмаган шахе мехнат шартномаси буйича 
ишлаётган булса ёки ота-онаси, фарзанд- 
ликка олувчилар ёхуд хомийси розилигига 
асосан тадбиркорлик фаолияти б-н шугул- 
ланаётган булса, унинг тула муомалага 
лаёкатли деб топилиши.
ЭМ О ЦИОНА Л РАДДИЯ - боланинг 
ота-она хаётида таш виш , ортикча юк 
эканлиги, усиз ота-онанинг хаёти бопщача 
булишининг болага мунтазам эслатиб ту­
ри лиши.
ЭНАГА - болаларни парваришлаш ва 
тарбия килиш б-н шугулланувчи шахе. Бу 
вазифани кадимдан тажрибали, чаккон, 
укувли аёллар бажариб келишган. Улар 
узларига ишониб топширилган боланинг 
барча мухим эхтиёжларини кондириш ма- 
лакасига эга булганлар. Абу Али ибн Си- 
нонинг «Тиб конунлари» асарида эмизади- 
ган Э.нинг сути кандай булиши кераклиги 
хакида маълумот келтирилганидан билиш 
мумкинки, энагалик кадимдан алохида 
касб сифатида шаклланган. Алишер На- 
воийнинг «Фарход ва Ширин» достонида 
Фарходни ухлатиш учун махсус навога 
(энага) ёллангани айтилади.
А.С. Пушкиндаги буюк истеъдоднинг 
камол топишида Э.си Арина Радионовна 
куйлаган кушиклар, эртаклар, афсона ва ри- 
воятларнинг алохида урни бор.
Х,озир МТМ.рида болалар тарбияси б-н 
хар бир гурухда тарбиячи ва Э. биргаликда 
шугулланадилар. Оилаларда ишлайдиган 
Э.лар хам мавжуд булиб, улар хонадондаги 
бир ёки бир неча бола тарбияси учун жавоб 
берадилар.
Э.нинг билими ва истеъдоди канча кучли 
булса, у тарбиялайдиган боланинг камолот 
даражаси шунча юкори булиши мукаррар.
ЭР ВА ХОТИ ННИН Г ТЕН Г ХУКУКЛИ- 
Л И Г И - эр ва хотиннинг оилавий муно- 
сабатларда тенг хукукли шахе сифатида 
иштирок этиши. Оилада эр ва хотиннинг 
тенг хукуклиги ва уларнинг тенг мажбу- 
риятга эгалиги тугрисидаги коида Узбе- 
кистон Республикаси Конетитуциясида 
«Узбекистан Республикасида барча фука- 
ролар бир хил хукук ва эркинликларга эга 
булиб, жинси, ирки, миллати, тили, дини, 
ижтимоий келиб чикиши, эътикоди, шахеи 
ва ижтимоий мавкеидан катьи назар, конун 
олдида тенгдирлар» деган Конституциявий 
меъёрдан келиб чикади. Никох натижасида 
вужудга келган Э. ва х.т.х. шахеий ва мул- 
кийга булинади. Шахеий хукуклар мулкий 
хукуклардан фарк килиб, иктисодий маз- 
мунга эга эмас, фукароларнинг шахсияти 
б-н бевосита боглик ва ундан ажратиб бул- 
майди. Бу муносабатларни узаро мухаббат, 
ишонч ва хурмат, хамжихатлик, бир-бирига 
ёрдам бериш асосида куришни хамда оила 
олдида унинг барча аъзоларининг масъу- 
лиятли эканлигини такозо этади. Эр-хотин 
уртасида куйидаги шахеий тенгликлар ву­
жудга келади: 1. Фамилия танлашдаги тенг 
хукуклилик. Никох тузиш вактида эр ва 
хотиннинг фамилия танлаши уларнинг ои­
лада тулик тенг хукуклилиги тамойилидан 
келиб чикади. Улар узаро келишиб эр ёки 
хотиннинг фамилиясини умумий фамилия 
килиб танлашлари ёки хар бири никох- 
гача булган фамилиясини саклаб колиш- 
лари мумкин. Бу масала эр ва хотиннинг 
хар бири томонидан иккинчисининг ёки 
бошкаларнинг тазйикисиз эркин хал кили- 
ниши лозим. 2. Эр-хотиннинг болалар тар­
бияси ва оила турмуши масалаларини хал 
килишдаги тенгликлари. Оилавий турмуш- 
нинг барча, жумладан, болалар тарбияси 
масалаларини эр ва хотин биргаликда хал 
килишлари лозим. Оилавий хаётда эр ва 
хотиннинг биронтаси иккинчисига нисба­
тан бирон-бир устун хукукдан фойдалани-
191


ши мумкин эмас. Улар уртасидаги тенглик 
оиладаги барча масалаларни биргаликда 
хал цилиш тамойиллари б-н таъминланади. 
Улар келишиб, бир-бирларини хурмат ки- 
либ, тенг хукуклиликларини англаб иш 
тутишлари оиланинг мустахкам булишига 
замин яратади. Оиланинг мустахкамлиги 
ва фаровонлиги эр-хотиннинг биргалик- 
даги харакатига боглик. Эр-хотин бирга­
ликда хам модций, хам маънавий узаро 
ёрдам к)фсатиши, бир-бирини куллаб-кув- 
ватлаши лозим. Узаро ёрдам улардан бири 
касаллиги, ногиронлиги, хомиладорлиги 
ва б. сабабларга кура мехдатга лаёкатсиз 
булиб колганлигида, айникса, сезилади. 
Вояга етмаган ва мехнатга лаёкатсиз оила 
аъзоларининг хукук ва манфаатларини хи- 
моя килиш оила конунчилигининг устувор 
тамойилларидан бири хисобланади. Эр-хо- 
тин оиланинг модций таъминланиши б-н 
бир каторда, оиланинг барча аъзолари, ай­
никса, болаларнинг хар тарафлама камол 
топиши, маънавий ва жисмоний соглом 
ривожланишлари, улгайишлари тугрисида 
кайгуришлари лозим. Оилада ота-оналар 
уз фарзандларини вояга етгунларига кадар 
бокиш ва тарбиялашлари тугрисидаги маж- 
буриятлар Республикамиз Конституция- 
сининг 64-моддасида уз ифодасини топган. 
3. Эр-хотиннинг машгулот тури, касб ва ту- 
рар жой танлашдаги тенг хукуклиликлари. 
Эр-хотин турмушда узлари севган, танла- 
ган касбларида ишлаш, машгулотлар б-н 
шугулланиш хукукларига эга. Оила конун- 
чилиги эр-хотинга турар жой танлашда хам 
тенг хукук беради. Улар эрининг ёки хоти- 
нининг уйида ёки келишган холда бошка 
жойда яшаши мумкин. Аслида бу масала- 
лар оила манфаатини хисобга олган холда 
узаро хурмат ва ишонч асосида хамжихат- 
лик б-н бамаслахат хал килинса, оила янада 
мустахкам булади. 5. Эр ва хотин фарзанд 
тарбиясида тенг иштирок этишлари. Оила­
да фарзанд тугилиши ота-она томонидан
192
улкан кувонч б-н кутилади. Х,омиладорлик 
вактида хотинига гамхурлик килиш, оги- 
рини енгил килиш, авайлаб-асраш эрининг 
ва б. оила аъзоларининг бурчи булмоги 
лозим. Фарзанд соглом тугилишида факат 
она эмас, балки ота хам мухим урин эгал- 
лайди.
ЭР ВА ХОТИННИНГ УМУМ ИЙ МУЛ-
КИ - эр ва хотиннинг никох давомида орт- 
тирган мол-мулклари, шунингдек, никох 
кайд этилгунга кадар, булажак эр-хотин­
нинг умумий маблаглари хисобига олинган 
мол-мулклари, агар конун ёки никох шарт- 
номасида бошкача хол курсатилмаган бул­
са, уларнинг биргаликдаги умумий мулки. 
Эр ва хотиннинг никох давомида орттирган 
мол-мулклари жумласига эр ва хотин хар 
бирининг мехдат фаолиятидан, тадбиркор- 
лик фаолиятидан ва интеллектуал фаолият 
натижаларидан орттирган даромадлари, 
улар томонидан олинган пенсиялар, на- 
факалар, шунингдек, махсус максадга мул- 
жалланмаган бошка пул туловлари (модций 
ёрдам суммаси, майиб булиш ёки саломат- 
лигига бошкача зарар етказиш окибатида 
мехдат кобилиятини йукотганлик муноса­
бати б-н етказилган зарарни коплаш тарзи- 
да туланган суммалар ва б. киради. Эр ва 
хотиннинг умумий даромадлари хисобига 
олинган кучар ва кучмас ашёлар, кимматли 
когозлар, пайлар, омонатлар, кредит муас- 
сасаларига ёки бошка тижорат ташкилот- 
ларига киритилган капиталдаги улушлари 
хамда эр ва хотиннинг никох давомида 
орттирган бошка хар кандай мол-мулкла- 
ри, улар эр ёки хотиндан бирининг номига 
расмийлаштирилган ёхуд пул маблагла­
ри кимнинг номига ёки эр ва хотиннинг 
кайси бири томонидан киритилган були- 
шидан катьи назар, эр ва хотиннинг умумий 
мол-мулки хдсобланаци. Эр ва хотиндан 
бири уй-рузгор ишларини юритиш, бола- 
ларни парвариш килиш б-н банд булган 
ёки бошка узрли сабабларга кура мустакил


иш хаки ва б. даромадга эга булмаган так- 
дирда хам эр ва хотин умумий мол-мулкка 
нисбатан тенг хукукка эга булади. Оилада 
Э. ва х.у.м., - хдр бирининг алохида мулки, 
шахеий фойдаланишдаги буюмлари, хадя 
килинганда вужудга келган мулклари бу­
лиши мумкин.
Фермер хужалиги ва дехкон хужалиги 
аъзоларининг биргаликдаги мулки булган 
мол-мулкка нисбатан эр ва хотиннинг эга- 
лик килиш, фойдаланиш ва тасарруф этиш 
хукуклари фермер хужалик ва дехкон хужа­
лиги тугрисидаги конунларда белгиланади. 
Фермер хужалиги ва дех,кон хужалигининг 
мол-мулкини булиш Узбекистан Респуб- 
ликаси ФКининг 223 ва 225-моддаларида 
назарда тутилган коидалар асосида амалга 
оширилади. Бу моддаларда улушли мулк- 
даги мол-мулкни таксимлаш ва ундан 
улуш ажратиш, биргаликдаги мулк булган 
мол-мулкка эгалик килиш, ундан фойдала­
ниш ва уни тасарруф этиш асослари курса- 
тилган. Агар эр ва хотин баъзи сабабларга 
кура мол-мулкларини аниклашни истаса- 
лар, оила ва фукаролик конунларидан 

Download 7,73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   156   157   158   159   160   161   162   163   ...   200




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish