Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

Praejudicium an libertus sit
бўйича, судья, жавобгар даъво талабига 
даъвогар билан патронат муносабатларига киришмагани тўғрисидаги ўз 
эътирозини билдирган пайтда қарор қабул қилиши лозим бўлган. Бундай 
ҳолларда даъвогар жавобгарнинг ҳақиқатан ҳам унинг клиенти эканлигини 
исботлаб бериши шарт бўлган. Агарда даъвогар бунга муваффақ бўлса, 
масала шундай ҳал бўлган: libertinum esso ва бундан кейин даъвогарнинг 
асосий талабини (petitum) кўриб чиқишга ўтишган.
Praejudicium an 
patronus sit
аввалги преюдициумга ўхшаш ҳолда ҳал қилинган, бунда
жавобгарнинг эътирози бўйича жавобгар даъвогарнинг патрони эканлиги 
масаласи ҳал қилинган. 

---

66 
2-
§. Жисмоний шахсларнинг муомала лаёқати 
 
Ҳуқуқий лаёқатга – 
capacitas juridicaга
эга бўлган жисмоний шахслар 
муомала лаёқатига – 
capacita agendaга
, яъни ўз номидан ва ўз хоҳиши 
билан ҳуқуқий муносабатларга киришиш ва содир этган ҳуқуқбузарлиги 
(деликти) учун шахсан жавоб бериш имкониятига эга бўлмаслиги ҳам 
мумкин бўлган. Рим ҳуқуқида қадимги даврдан бошлаб ҳуқуқларга мустақил 
равишда эга бўлиш ва мустақил равишда содир этган ҳуқуқбузарлиги учун 
жавоб бериш имкониятига ҳуқуқий ҳаракатларда ўзини ақли расо шахс 
каби тутиш учун ўзининг ёши, руҳий, ахлоқий, жисмоний ва жинсий 
хусусиятлари билан керакли кафолатларни бера олган фуқаролар эга 
бўлган. Ёши, жинсий, руҳий, ахлоқий ва жисмоний камчиликлари туфайли 
ҳуқуқ субъекти ана шундай кафолатларни бера олмаса, уларнинг муомала 
лаёқати тўла ёки қисман чекланган. Муомала лаёқатининг чекланиши 
бундай шахсларга, ўз табиатидан келиб чиқиб, муомала лаёқатига эга 
бўлмаган шахслар (ёш болалар ва аёллар)га ва бундан ташқари, ўз 
табиатидан келиб чиқиб, тўла муомала лаёқатига эга бўлиши мумкин бўлган, 
лекин ўзининг руҳий ва жисмоний камчиликларига кўра, муомала лаёқатидан 
маҳрум шахсларга ҳомий тайинланиши билан таъминланган.