Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

Судга ча
қ
ирув.
Экстраординар жараён даъвогар ташаббуси билан 
бошланган. Даъвогар даъвосини ёзма равишда ёки суд олдида оғзаки баён 
этиши лозим бўлган. Суд жавобгарга даъво билан танишиб чиқиш ва унга 

---

43 
жавоб бериш учун 4 ойдан кўп бўлмаган муҳлат берган. Бу муҳлат 
ўтгандан кейин жавобгар судга келиши шарт бўлган. Бундай таклифни 
олган жавобгар таклифни олиб келиб берган хизматчига маълум тўлов 
тўлаган. 
Агар даъвогар ёки жавобгар белгиланган муддатда судга келмаса, судья
янги мажлис тайинлаган ва бу ҳол 3 марта такрорланган. Учинчи марта 
тайинланган суд мажлисига томонлардан биронтаси келмаса, судья йўқ 
бўлган тарафга контумация, яъни судга келмаган тараф зарар тўлаши 
лозимлиги тўғрисида ҳукм чиқарган. Судга таклиф қилинган, лекин
келмаган тараф ҳукм устидан шикоят қилиш ҳуқуқидан маҳрум бўлган:
contumax non appelat
. Лекин ҳукм устидан жараён ўтказиш қоидалари 
бузилган ҳолларда ва контумация келтириш сабаблари йўқ бўлганда
апелляция келтириш мумкин бўлган.
Асосий жараён.
Асосий жараён суд биносида 
–
secretariumда
ўтказилган. Суд якшанба куни, диний тантаналар ва суд таътиллари, 
яъни ёз ойларидан ташқари ҳар куни ишлаган.
Асосий жараён мажлисга тарафларнинг иккаласи ҳам келганда
бошланган. Дастлаб даъво талабининг аниқлиги ўрнатилган. Асосий 
жараён жавобгар даъво талабини бажаргандан кейин тўхтатилган. 
Жавобгар даъво талабини тан олса, контумация ҳукми чиқарилган, агарда
жавобгар сукут сақласа ёки даъво талабини ёки чиқарилган ҳукмни рад 
этишни талаб қилса, низолашув бошланган. Бу вақт
litis contestatio
деб 
аталган. Litis contestatioнинг ягона ҳаракати вақтинчалик ва мерос бўлиб 
ўтмайдиган даъволарнинг доимий ва мерос бўлиб ўтадиган даъволарга 
айланишидан иборат бўлган ва судьянинг асосий бурчи даъво талабининг 
ҳажмини низо келиб чиққан пайтда аниқлашдан иборат бўлган.
Litis contestatioдан кейин исботлаш жараёни бошланган. Исботлаш
жараёнида исботлашнинг барча воситалари (гувоҳларни сўроқ қилиш, 
қасамёд келтириш, гувоҳлик бериш, индициялар)га рухсат берилган.
Исботларни аниқлаштириш қоидалари мавжуд бўлган, чунки 1 гувоҳнинг 
кўрсатмаси ҳеч қандай кучга эга эмаслиги ҳақидаги қоида амалда бўлган.