Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

Мулкни қўлга киритиш усуллари. Мулкни қўлга киритиш 
усулларининг тушунчаси ва турлари. 
Муайян шахсга тегишли бўлган
мулк ҳуқуқининг ўрнатилишига сабаб бўладиган ҳуқуқий фактлар (табиий 
ҳодисалар ёки инсон ҳаракатлари)
justi modi domini adquirendi
ёки
мулкни қўлга киритишнинг ҳуқуқий усуллари деб аталган. Мулк ҳуқуқи 
мулкни қўлга киритишнинг қонуний асосларисиз мумкин бўлмаган. Мулкни 
қўлга киритишнинг ҳуқуқий бўлмаган бошқа усул билан қўлга киритилган
ашёлар қўлга киритувчи шахснинг мулки ҳисобланмаган. Бу шахс ашё 
устидан ҳуқуқий ҳокимликка эмас, балки фақатгина фактик ҳокимлик, яъни
эгалик ёки ушлаб турувчи ҳисобланган.
Мулкни қўлга киритиш усулларининг аҳамияти катталигини ҳисобга 
олган Рим юристлари бу ҳуқуқ институти билан боғлиқ бўлган кўплаб 
масалаларга алоҳида эътибор берган. Бу масалалар мулкни қўлга 
киритишнинг алоҳида усуллари ва уларни умумий таснифлашдан иборат 
бўлган.
Мулкни қўлга киритиш усулларининг умумий бўлиниши Рим 
юристларининг асарларида ифодаланишича бир неча тамойилдан келиб 
чиққан. Бу тамойилларга таянган ҳолда мулкни қўлга киритишнинг
қуйидаги бўлиниши амалга оширилди. 
Adqisitones civilies
ёки мулкни қўлга киритишнинг Рим ҳуқуқи 
кўрсатмаларига биноан ўрнатилган усуллари бўлиб, Рим фуқаролари 
томонидан мулкни қўлга киритишда амалда бўлган. Аксинча,
adqisitones 
naturales 
ёки
adqisitones juris gentium
Рим фуқаролари ва Рим 
давлатининг бошқа эркин аҳолиси учун мулкни қўлга киритиш усуллари
ҳисобланган. 

---

121 
Мулкни қўлга киритишнинг цивил усуллари оммавий ва хусусий 
турларга бўлинган. Цивил усулларининг оммавий кўриниши давлат 
органларининг рухсати билан ўрнатилган, хусусий усулларида эса мулк 
ҳуқуқи алоҳида шахс хоҳиши ва ҳаракатлари билан вужудга келган. 
Қўлга киритишнинг асосига қараб мулкни қўлга киритишнинг усуллари 
универсал ва сингуляр турларга бўлинган.