Узбекистон республикаси олий ва урта

5.11. Don massasining zaharlilik xususiyatini namoyon qilishi. 

Aloxida  don  partiyalari  tarkibiga  korakosov,  fuzariozli  donlar,  zaharli 

aralashmalar  (masalan,  kampirchopon)  va  boshqalar  tushib  kolganda  zaharlilik 

xususiyatini  namoyon  qiladi.  Hozirgi  paytda  zaharli  donlar  hosil  bulishining  yangi 

sabablari har aniklangan. 

Saqlashda  don  yuzasida  turli  xil  mogorli  zamburug`larning,ayniksa, 

Aspergillus va Penicillium zamburug`larining rivojlanishi oqibatida ulardan odam va 

xayvon  organizmi  uchun  uta  zaharli  moddalar  -  mikotoksinlar  ajralib  chikadi.  Ular 

zamburug`larning kuyi molekulyar ikkilamchi metabolitlarini namoyon qilib,turli xil 

kimyoviy tabiatga egadir. 

Mogorli  zamburug`lar  200  dan  ziyodrok  zaharli  moddalarni  ajratib  chiqarish 

xususiyatlariga  egadirlar.  Donda  hosil  bo`ladigan  mikotoksinlar  kuyidagicha 

turkumlanadilar:  aflotoksinlar,  oxratoksinlar,  zeralenon  va  trixotetsen  tabiatli 

fuzariotoksinlar. Bunaka turdagi ko`pgina toksinlar odam va xayvon organizmiga ge-

patrop  va  kantserogen  ta`sirlar  ko`rsatadi.  Kuchli  toksinlardan  ayrimlarining 

organizmda  kiska  vakt  bulishi  har  jigarga  katta  zarar  etkazadi.  Donda  uchraydigan 

---

 

36 

zamburug`lardan  Asp.flavus,  Asp.  fumigatus,  Asp.  clavatus,  Asp.  oryzae, 

Penicillium, 

Rhizopus, Fuzarium va boshqalar zaharli toksinlarni chikaradi.