Узбекистон республикаси олий ва урта

Donni tozalash rejasi 

 

Ekin turi, tip va ifloslik 

holati 

Don massa-

si, T 

Besh kunlik 

1 chi 

2 chi 

3 chi 

chi va 

boshqalar 

Bugdoy, IY tip, 

jumladan: 

- O`RTA toza donlar 

- iflosligi chegaraviy 

konditsiyagacha bo`lgan don 

- iflosligi chegaraviy 

konditsiyadan ortik bo`lgan 

donlar 

18400 

 

6400 

 

4000 

 

 

8000 

10000 

 

4000 

 

2000 

 

 

4000 

4400 

 

1400 

 

2000 

 

 

1000 

4000 

 

1000 

 

- 

 

 

3000 

 

 

 

---

 

80 

Separatorning xakikiy ish unumdorligi kuyidagi formula bo`yicha topiladi: 

 

,

1000

60

M

Q

x



 t / soat 

 

(19) 

 

bu erda :  

M - mashinaga tushadigan don aralashmasi, kg /  min. 

 

Kuyidagi jadvalda xavo-galvirli ajratgich ish jarayonining taxlil natijalari 

ko`rsatilgan. 

5 - jadval. 

Fraktsiya  tarkibi va chikimi  (A1-BIS-100 uchun) 

 

Fraktsiya 

Fraktsiya 

chikimi 

kg/min 

Ajraladigan 

aralashma miqdori 

Don 

miqdori, % 

(3.5 galvir 

koldigi) 

kg/min 

% 

Tozalashdan sunggi don 

Saralash galviri koldigi 

Elash galviri elanmasi 

1300 

15,6 

53 

51 

14,2 

51,4 

3,92 

92,18 

98,68 

96,08 

7,92 

1,32 

Aspiratsiya chikindilari 

25,6 

 

21,7 

 

86,17 

 

13,83 

 

Jami 

1394,2 

138,3 

9,92 

90,18 

 

65

.

83

1000

60

2

.

1394

Q

x







 t/sut.   

 

 

Ajratgichlarning ish samaradorligi kuyidagi formula bo`yicha topiladi: 

 A - V 

 



= ---------- * 100 

 

(20) 

     A 

bu erda:  

A - separatorgacha ajraladigan aralashma miqdori, kg; 

V - tozalashdan sung ajraladigan aralashma miqdori, kg. 

 

138,3-51 



= -------------- * 100 = 66,4 %. 

 

   138,3  

 

11.5. Saqlashda don massasi holatini kuzatish. 

Saqlashda  don  massasining  holati  unda  kechayotgan  fiziologik  jarayonlarning 

jadalligidan va atrof muxit sharoitlaridan boglik holda uzgaradi. Don massasi holatini 

harakterlovchi ko`rsatkichlar katoriga uning harorati, namligi, aralashmalar  miqdori, 

zararlanganlik  holati,  rangi  va  xidi  kiradi.  Atmosfera  xavosi  haroratining 

o`zgarishidan  boglik  bulmagan  holda  don  haroratining  kutarilishi  jarayonlarning 

---

 

81 

aktivlashish  va  uz-uzidan  kizishning  boshlanishiga  olib  keladi.  SHuning  uchun  har 

don massasi harorati ustidan nazorat qilinganda tashki xavo va saqlagichning harorati 

hisobga olinadi. 

Omborlarda  saqlanayotgan  don  massasi  haroratini  TMSH-11  termoshupi 

yordamida ulchash mumkin. Bu kurilma uzunligi 1,6 - 3,2 m, diametri esa 20 mm ni 

tashkil qiladigan kuvurni namoyon qiladi. Termoshupning ichiga oddiy simobli yoki 

spirtli  termometr  urnatilishi  mumkin.  elevatorlarda  esa  don  massasining  harorati 

DKTE-4,  DKTE-4M,  DKTE-5  kurilmalari  yordamida  ulchanadi.  Bu  termometrlar 

massaning issiklik qarshiligi asosida ishlaydi. 

Don  massasi  namligining  oshishi  natijasida  undagi  tirik  komponentlarning 

hayot  faoliyati  kuchayadi.  Fakatgina  namlikning  kutarilishidan  emas,  balki 

namlikning  teng  taksimlanmaganligi  hisobidan  har  don  massasiga  zarar  etkazilishi 

mumkin.  Bu  uz-uzidan  kizishga  olib  keladi.  SHuning  uchun  donni  namlik  holati 

bo`yicha  saqlash  uchun  tashishda,  saqlash  paytida,  uzatish  vaktida,  shuningdek  har 

kanday  donga  ishlov  berishdan  keyin  tekshirib  turish  kerak.  Don  massasini 

aralashmalar  tarkibi  bo`yicha  nazorat  qilish  mikroorganizmlar,  zararkunandalar 

rivojlanishining  oldini  olishga  va  uz-uzidan  kizishga  yul  kuymaslik  uchun  uta 

muhimdir.  Don  massasining  zararlanganlik  holati  bo`yicha  sistematik  nazorat  qilish 

zararkunandalarni aniklash, ularni uz vaktida va to`liq zararsizlantirish uchun kerak. 

Donni  qabul  qilishda  zararlanganlik  bo`yicha  kattik  nazorat  qilish  kerak.  CHunki, 

don  massasining  boshlangich  zararlanishi  zararlangan  don  kelib  tushishi  hisobidan 

bo`ladi. 

Donning  xidi  va  rangi  ustidan  regulyar  nazorat  qilish  don  massasida  yuz 

berishi  mumkin  bo`lgan  kungilsiz  jarayonlarning  oldini  olishga  imkon  beradi  va 

donning  sifat  ko`rsatkichlarini  saqlashga  imkon  beradi.  Don  massasi  ustidan 

nazoratni tashkil qilish tegishli instruktsiyalarga muvofik amalga oshiriladi.  

6-jadval