Узбекистон Республикаси Олий ва урта махсус таълим вазирлиги. Тошкент Архитектура-курилиш институти Курулишни бошкариш факультети

Расм 16. Лойиҳани бошқариш жамоаси


Вазиятга қараб лойиҳа менежери учта бошқарув услубидан бирини қўллайди: рухсат берувчи, демократик ёки авторитар.


Ўз-ўзини назорат қилиш учун саволлар
1) Можаролар даражасини санаб уътинг.
2) Лойиҳани амалга ошириш давомида иштирокчилар ўртасидаги можароларнинг асосий турларини ва сабабларини келтиринг.
3). Низоларни бошқаришнинг асосий функциялари ва усулларини санаб уътинг.


МАВЗУ 14. ИННОВАЦИОН ЛОЙИҲАЛАРНИ БОШҚАРИШ
14.1 Инновацион ишланмаларнинг хусусиятлари
Эҳтиёжга қараб, лойиҳалар турли хусусиятларга қараб баҳоланади - мезонлари бўйича. Луғатларда «мезон» атамаси баҳолаш мезонини, яъни таққослаш асосида (бир нарсанинг таърифи ёки таснифи, баҳоланиши) атрибутни англатади. Шу сабабли, соддалаштириш учун "белгиси" ёки " усусиятлари" тушунчаларини "мезон" ўрнига фойдаланиш афзалроқ.
Расм 17. Инновацион лойиҳаларнинг таснифлаш вариант

Катта йирик давлат лойиҳалари учун уларнинг мақсадларига мувофиқ, мамлакатдаги иқтисодий ва сиёсий вазият ҳамда лойиҳанинг ҳуқуқий хавфсизлиги, лойиҳага жамоатчилик жавобгарлиги, лойиҳанинг иш билан бандлиги ва бошқалар сабабли мақсадли мезонлари муҳим аҳамиятга эга. Атроф-муҳит, илмий-техникавий, саноат, тижорат ва бозор мезонлари, лойиҳанинг минтақавий хусусиятлари, лойиҳани ишлаб чиқувчи мезонлари (тажриба, малака, молиявий барқарорлик, потентсиал) бўлиши мумкин. Замонавий ҳар қандай лойиҳа ўзига хослик, инновация хусусиятларига эга бўлиши керак.

Инновацион лойиҳаларни комплекс баҳолаш учун уларнинг хусусиятлари одатда ишланмалар объектининг мақсадига мувофиқ белгиланади. Ишланмалар обекти (иши) тури бўйича илмий-тадқиқот, ихтирочилик, лойиҳа-конструкторлик, технологик, ишлаб чиқариш, ташкилий-бошқарув, маркетинг, таъминловчи (маълумотлар базалари, дастурлар, асбоблар, логистика, ўқув қўлланмалари, стандартлар ва бошқалар) бўлиниши мумкин (17-расм). Улар ушбу турларнинг мазмунини турли хил ҳажмда мураккаб қилиш учун бирлаштирилиши мумкин. Баҳолашнинг методологияси универсал бўлиши керак ва ишланмаларнинг маълум бир турига таснифлашига боғлиқ эмас.
Илмий ва ўқув адабиётларида инновацион ишланмаларнинг асосий хусусиятларини аниқ баҳолашнинг аниқ таърифи ёъқ, бу эса уларининг эксперт баҳолашларида чалкашликка олиб келади.Масалан, тадқиқот ишлари ва лойиҳаларда, қоида тариқасида, илмий натижалар илмий янгиликнинг ўзига хос хусусияти остида ўзига хос хусусиятларини таъкидламасдан тақдим этилади; баъзи ҳолларда илмий аҳамиятга эга эмас, ёки нотўғри талқин этилади; амалий янгиликлар ва аҳамиятлилик худди шу тарзда оқланмайди; долзарблиги барча жиҳатларда куъриб чиқилмайди; у энг муҳим хусусиятни - илмий ва амалий ишланмаларнинг рақобатбардошлигини кўрсатмайди ёки чекланган кўрсаткичлар бўйича баҳоланади.
Баҳолаш фаолиятининг асослари бўйича чоп этилган материаллар асосан бозорга киритилган маҳсулотларга тааллуқлидир ва инновацион маҳсулотларга билвосита муносабатларга эга.
Энг муҳим инновацион хусусиятларни ва ишланмалар кўрсаткичларини таъкидлайдиган экспертлар баҳолаш тизимини яратиш зарурати туғилди (18-расм).
Тавсия этилган рейтинг (баҳолаш) тизимининг асосий ғояси ёки контсептсияси кўрсаткичлар шаклида ишланмалар хусусиятларини (белгиларини) тўлиқ таснифлаш, уларни гуруҳларга ва турларга бўлиниш, тадқиқот ва амалий натижалар учун асосий кўрсаткичларни аниқлаш ва балл билан тузатишлар билан аниқлаш ишланмаларнинг ўзига хос хусусиятларини тавсифловчи сифат кўрсаткичлари бўйича коеффитсиентлардан фойдаланиш.