Узбекистон республикаси олий ва урта махсус таълим вазирлиги т. Исокова, X. Хужак улов


-МАВЗУ. ДЕМОГРАФИК ЖАРАЁНЛАР ВА АХДЛИ



Download 4,13 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/72
Sana25.02.2022
Hajmi4,13 Mb.
#462758
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   72
Bog'liq
Demografiya statistikasi (T.Isoqova, X.Xo\'jaqulov) (1)

2-МАВЗУ. ДЕМОГРАФИК ЖАРАЁНЛАР ВА АХДЛИ
ХДКИДАГИ МАЪЛУМОТЛАР МАНБАЛАРИ
2Л . Ах,оли х,ак,ндагн маълумотлар манбалари
А.\оли \акидаги маълумотлардан ма^садли фойдаланиш 
учун ушбу маълумотларнинг манбалари хдк.ида тушунчага эга 
булиш керак.
Демографик жараёнларни та>ушл к;илиш учун куйидаги- 
лар д е м о гр а ф и к м аъ л ум отлар н и н г дастл аб ки м ан б алари
\исобланади:
1. 
Ахдлини руйхатга олиш маълумотлари. Ахдли руйхати 
мамлакат ички кридалари ва э\тиёжига асосан 5-10 йилда 
бир марта утказиладиган илмий, ташкиллашган жараёндир.
2. 
Кундалик статистик маълумотлар: а \о л и н и н г тугили­
ш и, ул и ш и , н и к о \ ва а ж ра л и ш у^а^идаги ж а р а ё н л а р н и
расмийлаштириб бориш хужжатлари.
3. 
Кундалик руйхат, регистрация ва \исоботлар. А\оли- 
нинг кундалик ^арякатларини акс эттириб борувчи ташки- 
лотларнинг бошлангич маълумотлари.
4. 
Танлаб утказиладиган махсус тадкикртлар маълумот­
лари а\о л и н и н г \аракатлари х.акдцаги дастлабки маълумот­
лар х,исобланади.
Ах,олини руйхатга олиш 
— маълум худудда, мамлакатда яша- 
ётган а\олининг сони, сифат курсаткичлари: а\оли \ак,идаги 
демографик, и^тисодий, ижтимоий маълумотларни олиш, 
т а \ л и л к,илиш, м а ъ л у м о т л а р н и ч о п э т и ш ва к е л а ж а к
исти^болларини белгилаш учун тайёргарлик куриш жараёни 
\исобланади. Ахдлини руйхатга олиш факдг демографик маъ­
лумотларни йигиш билан чегараланиб кдлмайди. Аксинча, маъ­
лумотларни тах^ил К.ИЛИШ ва матбуотда чоп этиш руйхатга 
олишнинг якуний натижаси \исобланади.
Иккинчидан, а\олини руйхатга олиш оркдли факдг а\оли 
х.ацидаги маълумотларни эмас, балки мамлакатнинг ижти- 
моий-и^тисодий ривожланиш таркиблари \ак;ида маълумот
www.ziyouz.com kutubxonasi


ларни олишга муваффак; булинади. Ахоли руйхати а\ол и - 
нинг ижтимоий келиб чик;иши, халк, хужалиги тармок^ари- 
даги таркиби, ах,олининг \удудлар буйича жойланиши, иш 
билан бандлиги ва ишсизлар х,ак,идаги маълумотлар, оила- 
вий таркиби ва ижтимоий а\воли \ак,идаги маълумотларни 
йигувчи жараёндир. Ш унинг учун х,ам а^оли руйхати бу умум- 
халк, иши, деб бежиз айтилмаган.
А\оли >у!собини юритиш тарихий жараён булиб, хужалик 
х;исобини юритишнинг бир булаги сифатида к;аралган. Х,унар- 
мандчилик, савдо, кишлок, хужалиги билан боглик, \олд а 
к,адимдан Хитой, Япония, Греция, Рим ва бошк,а мамлакат- 
ларда а\оли \исоби юритилган. А\оли \исоби, асосан, моли- 
явий ва ,\арбий мак,садларда олиб борилган. Ш унинг учун 
ахолининг жами х,исоби эмас, асосан эркаклар \ак,ида маълу­
мот тупланган. К,адимги Римда оила бошлигидан к,асамёд ор- 
кдли оила аъзолари \ак,ида \исобот бериш талаб кдпинган. 
Х,атто Сервин Тулли подшоушгида хазина сарфлашга \ам туф и 
келган. Хазинадан ах,олининг жинси ва ёшига к,араб танга та- 
рцатиш орк,али а\оли х,исобини олиш ташкил этилган. Дунёда 
биринчи илмий ташкиллашган ахоли руйхати 1846 йилда Бель- 
гияда статист олим Адольф Кетле (1796—1874) бошчилигида 
утказилган руйхатга олиш \исобланади. Бунинг ах,амияти шун- 
даки, бир кунлик мавжуд а\оли \исобга олинган. Ушбу ах,оли 
руйхатининг усуллари ва якунларидан 1872 йилда Петер- 
бургдаги Бутун дунё Статистик Конгрессида фойдаланилди. 
Конгресс раислигини саё\атчи олим, статист П. П. Семенов- 
Тяншанский олиб борди. Петербург конфессида дунё мамла- 
катлари \ар 10 йилда ахрли руйхатини утказиши тугрисида 
тавсиялар берилди.
Россияда а\олини х,исобга олиш Петр 1 замонидан бош- 
ланган. Ахдпи \исобини юритиш ах,оли ревизияси деб юри­
тилган. А.\оли ревизияси асосан дех,к,он ва ишчиларга таал- 
лукди булиб, солик,тулаш учун \исоб-китоблар юритилган.
Ревизиянинг ах;оли руйхатидан фарк,и шундаки, ревизия 
узок, давом этган. Масалан, битта ревизия 10 йилга чузилиб 
кетган. Биринчи ревизия 1720-1722 йилларда ва охиргиси 1857 
йилда утказилган. 1897 йилда биринчи марта У мумроссия ах,оли- 
си руйхатини олиш амалга оширилган булиб, ахрлини руйхатга 
олиш принципига мувофик, бир вак,тда утказилган.
www.ziyouz.com kutubxonasi


А.\оли руйхатида уч категория \исобга олинган:
1) мавжуд ахрли;
2) доимий а^оли;
3) юридик а\оли.
Ахолини руйхатга олиш варакалари уч хил булган:
А - Де\крнлар;
Б — Мулкдорлар;
В — Шах,ар а\олисини ^исобга олиш варакалари.
Кишлок, а^олисини ^исобга олиш вара^асида уй хужали- 
ги буйича \исобланиб, унда битта уйда яшовчи оила аъзола­
ри ва ^ариндошлари х,ам \исобга олинган.
Шах,ар а^олиси х,исобга олинганда алох1ида квартира эга- 
лари руйхатга олинган. Хдсобга олиш варакасида жами 14 та 
савол булиб, ушбу саволларда оиланинг ах,воли, оила аъзо­
л арининг 
coruhfh
, уйланган ёки ёлгизлиги, маълумотлилик 
даражаси, каерда ук^ийди ёки кайси укиш ни тугатганлиги 
^акдцаги маълумотлар талаб килинган. Руйхатга олишнинг 
критик моменти 28 январь булиб, критик моментгача ол- 
диндан х,исобот юритилган.
Руйхатга олиш варак,аси х,ар бир шахе учун ало\ида тулди- 
р и л и б , ундан та и щ а р и а \ о л и я ш а ш п у н к т л а р и буйича 
жамлама кайдномаси (ведомости) х,ам мавжуд булган.
Хисобчилар к^ишлокдарда 2000 а долита, и т^арда 750 ахрлига 
биттадан белгиланган булиб, руйхатга олиш варакалари 
кишлокдарда 20 кун аввал, шах^рда 10 кун а в вал тулдирила 
бошланган. Руйхатга олинган маълумотларни тахдил кдпиш 8 
йил давом этган. Иккинчи ахрли руйхати 1920 йил 28 август 
полати га утказилди. Лекин тайёрланган дастурлар буйича асосий 
ахрлини руйхатга олиш 1926 йилда булиб утди.
1926 
йил 17 декабрга утказилган а \о л и н и руйхатга олиш 
бутун с о б и ц С С С Р буйича биринчи утказилиши эди. 1937 йил 
6 январда утказилган ахрлини руйхатга олиш маълумотлари 
давлат комиссияси томонидан кабул ^илинмади ва 1939 йил 
17 январь хрлатига яна а\оли руйхати утказилди. Ушбу руйхатга 
ол иш м аъ л ум о тлари ни тула т а \ л и л к д л и ш и м к о н и я т и
булмасдан уруш бошланиб кетди. Урушдан сунг 1959 йил 15 
январь хрлатига ахрли руйхати утказилди. 1970 йил 15 январь 
\олатига навбатдаги ахрли руйхати утказилди. Бу сафарги 
тадбирда 18 та савол булиб, аввалгилардан фарк;и миграция 
х^кдца савол киритилди.
www.ziyouz.com kutubxonasi


1979 
йил 17 январь ,\олатига навбатдаги ахрли руйхати 
утказилди. А \о л и руйхатининг саволлари 16 пунктдан иборат 
булиб, 11 та савол \ам м а жойда, 5 та савол а \о л и н и н г 25 
фоизида урганилди.
Навбатдаги ах1оли руйхати 1989 йил 12 январь \олати га 
утказилди. Ж ами саволлар 25 пунктдан иборат булиб, 18 та 
савол ах д лини ва 7 та савол яш аш т а р з и н и у рган и ш га 
багиш ланди. Республикам изда умумий ах,олини руйхатга 
олиш тадбири утказилгани йук, л еки н танлов асосида с о ­
циол огик тад ки^о тл ар утказиш оркдли дем ограф и к жара- 
ёнлар урганилмокда.
Хозирги замон а ^ оли с и н и руйхатга о л и ш н и н г асосий 
талабларидан б и ри м ам л ак ат н и н г \а м м а а^оли си н и тула 
Хисобга олишдир.
А \о л и н и руйхатга олишдан ма^сад, 

Download 4,13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   72




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish