Узбекистон республикаси олий ва урта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат



Download 9,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet51/125
Sana12.04.2022
Hajmi9,49 Mb.
#547114
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   125
Bog'liq
Umumiy tilshunoslik (Ravshanxo\'ja Rasulov)

анижон Абдурахмонов
Академик Ганижон Абдурахмонов узбек тилшунослиги фа­
нининг сардорларидан бири, таникли олим, филология фанлари 
доктори (1960), профессор (1966), УзФА академиги (2001).
Ганижон Абдурахмонов 1925 йилда Фаргона шахрида 
тугилди. 1942 йилда Улугбек номидаги Фаргона давлат педаго­
гика институтининг тил ва адабиёт факультетига укишга кирди. 
1946 йилда олий укув юртини имтиёзли диплом билан тугатди. 
1950 йилда проф У.Турсунов рахбарлигида «Хозирги замон 
узбек тилида субстантивация» мавзусида номзодлик диссерта- 
циясини ёклади. 1960 йилда «Узбек адабий тилининг кушма 
ran синтаксиси асослари» монографик тадкикоти учун филоло­
гия фанлари доктори илмий даражасига сазовор булди.
Олим Фаргона давлат педагогика институтидаги фаолиятини 
кафедра мудири лавозимидан бошлайди, сунг директор, 
Фаргона, Тошкент давлат педагогика ва чет тиллар институт- 
ларининг ректори, Республика олий ва урта махсус таълим ва- 
зири, Республика атамашунослик кумитасининг раиси каби 
катор масъулиятли лавозимларда самарали мехнат килди.
F. 
Абдурахмонов узбек тилшунослигининг катор сохалари 
буйича тадкикот ишларини олиб бориб, куплаб мукаммал асар­
лар 
яратди. Булар: 
1. «Ажратилган иккинчи даражали 
булаклар» (1955). 2. «К^шма гап» (1957). 3. «К$шма ran синтак­
сиси асослари» (1958). 4. «Узбек тилидан кулланма» (1962). 5.
www.ziyouz.com kutubxonasi


«Кушма ran синтаксисы» (1964). 6. «Мураккаблашган гаплар 
синтаксиси»(1971). 7. «Узбек тилининг тарихий грамматикаси» 
(хамкор, 1973). 8. «XI аср эски туркий тил синтаксиси буйича 
тадкикотлар» (1973). 9. «Тарихий синтаксис» (1974). 10. 
«Х,озирги узбек адабий тили» (хамкор, 1979). 11. «Кадимги 
туркий тил» (хамкор, 1982). 
12. «Узбек халки ва тилининг 
шаклланиши хакида» (1999). 13. «Узбек тили ва адабиёти» 
(хамкор, 2002) хамда мактаб, лицейлар учун катор дастур
дарсликлар ва бошкалар. Кискаси, олимнинг 170 га якин 
номдаги илмий -тадкикот ишлари чоп этилган.
Манбалардан куриниб турибдики, F. Абдурахмонов хозирги 
замон узбек адабий тили ва узбек тили тарихи синтаксиси 
буйича етакчи олимдир. Унинг, айникса, кушма гап синтаксиси 
муаммолари 
буйича 
яратган 
фундаментал 
тадкикотлари 
тахсинга лойикдир.
Тилшунос олим тадкикотларида узбек тилида ажратилган 
гап булаклари мавжудлиги хакидаги фикрни илк бор уртага 
ташлайди 
ва 
асослайди. 
Гапларнинг 
тузилишига 
кура 
турларини анъанавий июсига эмас, балки учга булади. 1. Содда 
гап. 2. Мураккаб гап. 3. Кушма гап. Мураккаб гаплар 
масаласига алохида ургу беради. У, айникса, кушма гапнинг 
боглов^исиз кушма гап турини алохида ажратиб, материаллар 
асосида 
исботла б 
беради. 
Аникроги, 
олим 
илмий 
изланишларида кушма гапларни богловчисиз кушма гаплар, 
богланган кушма гаплар ва эргаш гапли кушма гаплар каби 
турларга ажратади, уларни илмий - назарий ва амалий 
жихатдан мукаммал тадкик килади.
F. 
Абдурахмоновнинг узбек тили тарихи синтаксиси 
масалаларига хам алохида эътибор бериши ва шу йуналишда 
хам 
жиддий 
тадкикотлар 
яратган и 
унинг тил 
тарихи 
масалаларида хам етук олим эканлигини курсатади. Жумладан
унинг «Тарихий синтаксис» кулланмасида узбек тили кушма 
гап конструкцияларининг тарихи ёритилади. Муаллиф узбек 
тили тарихига оид ёзма ёдгорликларни турт даврга булади: 
кадимги туркий тил, эски туркий тил, эски узбек тили ва 
хозирги замон узбек адабий тили.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Муаллиф ишда кушма гапнинг хар уч тури: богловчисиз 
кушма гаплар, богланган кушма гаплар ва эргаш гапли кушма 
гаплар - уларнинг тараккиёти масаласига махсус тухталади. 
Шунингдек, олим ушбу манбада XII асрга оид «Хибатул 
хдкойик»нинг, XII - XIV асрга оид «Угузнома» ва XX асрнинг 
машхур романларидан бири булган «Утган кунлар» асарининг 
синтактик тахдилини беради.

Download 9,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   125




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish