Узбекистон республикаси олий ва ҳрта махсус таълим вазирлиги

Биноларга техник хизмат кўрсатиш

Эксплуатация қилиш

Хизмат кўрсатиш

Кўриклар тизими

Умумий

Хусусий

Баҳорги

Кузги

Навбатдан ташқари

Режавий

Режадан ташқари

Бинолар таъмири

Жорий

Профилактик

Кўзда тутилмаган

Капитал

Танлаб

Комплекс



Аҳоли билан ишлаш



Режавий огоҳлантирувчи таъмир



Ҳовли худудида ишлаш


1.1-расм. Биноларга техник хизмат кўрсатиш тадбирлари схемаси.
Бино ва унинг айрим конструкциялари эксплуатация мобайнида табиий омиллар таъсирида эскиради. Бундай эскириш жисмоний эскириш дейилади. Биноларни бузилмасдан? ишлатишни таъминлаш учун эскириш жараёнини тўхтатиб туришга ёки уни бартараф этишга йўналтирилган тадбирларни ўрнатилган талаблар асосида ўтказиш лозим. Бироқ бошланғич ҳолатни тўла тиклашни ҳатто капитал таъмирлар натижасида ҳам амалга ошириб бўлмайди. Гап фақатгина бинонинг барча элементларини меъёрий муддатларда яхши ишлатишни таъминловчи тадбирлар устида бораяпти.
Таъмир ишлари бўлмаган ҳолда эса эскириш жараёни тезлашади ва бу ҳолат бинони барвақт ишдан чиқишига олиб келади.
Меъёрий хизмат муддати деганда бинонинг асосий юк кўтарувчи конструкцияларининг ўртача йиғма муддатига айтилади. Бу муддат ичида бинонинг юк кўтарувчи конструкциялари ўз вазифаларини бажаради, яъни бинонинг умрбоқийлиги дейилади. Бинонинг меъёрий хизмат муддати унинг вазифасига, ҳамда қўлланиладиган ашё ва конструкцияларга боғлиқ.
Капитал таъмирдан мақсад - бинонинг жисмоний эскиришини пасайтириш;
Жорий таъмирдан мақсад - конструкция ва муҳандислик тизимларини барвақт эскиришдан асрашдан иборат.
Капитал таъмирда шу билан бирга бинонинг эскириши ва ундаги ҳажмий-режавий, санитар-гигиеник ва бошқа ечимларнинг ўсиб борувчи талабларга жавоб бермай қолиши билан изоҳланувчи маънавий эскириши ҳам йўқотилинади. Масалан, ҳозирги вақтда баландлиги 4 қаватдан юқорироқ уйларда лифтлар ўрнатилиши кўзда тутилади, лозим бўлганда бино жойлашишига ўзгартириш киритилади, товуш ва иссиқлик изоляцияси кучайтирилади, арзонроқ ва самаралироқ ашё ва конструкциялар қўлланилади, турар-жой ва бошқа хоналарнинг майдони оширилади ва х.к. Режавий-огоҳлантирувчи таъмирларни ўтказиш бино эксплуатацияси ишончлилигини тавсифловчи, яъни муҳандислик, барқарорлик, бинонинг меъморий-бадиий кўриниши каби кўрсаткичларни сақлаш имконини беради.
Бошланғич даврда бино эксплуатацияси аҳоли билан ишлаш, ҳовли худудини тозалаш, кўриклар, муҳандислик қурилмаларни созлаш ва тўғрилаш каби хизмат кўрсатиш ишлари билан чегараланади. Бино эскиришини ошиши билан режавий-огоҳлантирувчи таъмир ишлари ўтказилади. Эксплуатациянинг иккинчи даври техник хизмат кўрсатишдаги талабларнинг ҳамма турларини ичига олади ва асосий юк кўтарувчи конструктив элементлар да эскириш 80% дан ошгунча давом этади, ундан сўнг чегаравий ҳолат минтақаси бошланади. Шундай қилиб, бинонинг техник эксплуатацияси таркиби ва мазмуни бинони эксплуатация қилиш давомида ва унинг эскиришини ошиши билан ўзгариб борувчи тадбирлар умумлашмасини ўз ичига олади (1.2-расм).
²

Бино ва қурилмаларидаги бузилишлар

Техник хизмат кўрсатиш минтақаси

Техник эксплуатация ва хизмат кўрсатиш минтақаси

Чегаравий ҳолатлар минтақаси

20 80 100 %