Узбекистон республикаси олий таълим вазирлиги т ошкент молия институти молиявий тахлил фанидан тайёрланган мустакил иш

УЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ
Т
ОШКЕНТ МОЛИЯ ИНСТИТУТИ

МОЛИЯВИЙ ТАХЛИЛ ФАНИДАН ТАЙЁРЛАНГАН МУСТАКИЛ ИШ

МАВЗУ: ХУЖАЛИК ЮРИТУВЧИ СУБЕКТНИНГ ДАРОМАДЛАРИ ВА ХАРАЖАТЛАРИ ТАХЛИЛИ.


БАЖАРДИ: СБИ-50 ГУРУХИ ТАЛАБАСИ
БАБАЕВА САГДИАНА
КАБУЛ КИЛДИ: УРМОНБЕКОВА И.Р.
МАВЗУ: ХУЖАЛИК ЮРИТУВЧИ СУБЕКТНИНГ ДАРОМАДЛАРИ ВА ХАРАЖАТЛАРИ ТАХЛИЛИ.

Xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyat uzluksizligi, rivoji va taraqqiyotini ta’minlab beruvchi asosiy manba bu foyda hisoblanadi. Foyda nafaqat biznesni harakatga keltiruvchi kuch‚ balki uni istiqbolda raqobatdoshligini ta’minlashning, moliyaviy barqarorligini o‘stirishning ham zaruriy sharti hisoblanadi. Foydaga ishlash korxonaning yashovchanligini oshirishning, risklarga bardoshliligini ta’minlashning muhim vositasidir.

Moliyaviy natijalar tahlilida daromad va xarajatlarning, foyda va zararlarning shakllanish qatorlari bo‘yicha o‘zgarishlari baholanadi, natijaviy ko‘rsatkichlarning omilli tahlili o‘tkaziladi, imkoniyatlari o‘rganiladi, natijaviylikni yaxshilashning chora-tadbirlari belgilanadi. Shuningdek, korxonaning foydalilik darajasini xarakterlovchi rentabellik ko‘rsatkichi va uning omilli tahlili amalga oshiriladi.
Foyda yoki zarar – bu boshqa umumlashgan daromadning tarkibiy qismlaridan tashqari jami daromaddan xarajatlar chegirilganidan keyingi qolgan natijasidir.¹
Jami daromad – bu davr mobaynidagi operatsiyalar va boshqa hodisalar natijasida kapitalda yuzaga keladigan o‘zgarishlardir. Jami umumlashgan daromad “foyda yoki zarar”ning hamda “boshqa umumlashgan daromad”ning barcha qismlarini qamrab oladi.²
Umumlashgan daromad – foyda va zararlarning barcha manbalaridan to‘plangan natijadir.

Kelgusida iqtisodiy naf keltiruvchi qiymatliklar		Aktivlarni kelib tushishi yoki ko‘payishi		Aktivlarni chiqib ketishi yoki kamayishi		Daromad va xarajatlar farqi		Naflilikni nisbiy ifodasi
Aktivlar		Daromad		Xarajat		Foyda		Rentabel lik

Moliyaviy natijalarni ifodalovchi ko‘rsatkichlarning bir-biriga bog‘liqligi

Aktivlar – subyekt nazorat qiladigan, kelgusida ulardan daromad olish maqsadida avvalgi faoliyat natijasida olingan iqtisodiy resurslardir.

Daromad – aktivlarning kelib tushishi yoki ko‘payishi yoxud majburiyatlarning kamayishi shaklida iqtisodiy nafning hisobot davrida o‘sish va ushbu o‘sish kapital egalarining kapitalga qo‘yilmalari bilan bog‘liq bo‘lmagan ko‘payishidir.³
Daromad tushunchasi odatdagi faoliyatdan olinadigan daromad va boshqa daromadlarni o‘z ichiga oladi. Odatdagi faoliyatdan olinadigan daromad tadbirkorlik subyektining odatdagi faoliyati doirasida hosil bo‘ladi va turlicha nomlanadi, shu jumladan sotishdan tushum, yig‘imlar, foizlar, dividendlar va royaltilar.
Daromadni hisobga olishdagi asosiy masala bo‘lib, ushbu daromad qachon tan olinishi kerakligini aniqlash hisoblanadi. Daromad kelgusi iqtisodiy naf tadbirkorlik subyekti tomonidan olinishi ehtimoli mavjud bo‘lganida va ushbu naf ishonchli darajada baholanishi mumkin bo‘lganda tan olinadi.
Xarajat – aktivlarning chiqib ketishi yoki kamayishi yoxud majburiyatlarning ortishidir.
Foyda – daromad va xarajatlar o‘rtasidagi ijobiy farq.
Zarar – daromad va xarajatlar o‘rtasidagi salbiy farqdir.
Mavzuning maqsadi – moliyaviy natijalarni ifodalovchi ko‘rsatkichlar tizimini, ularning «Moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobot»da ifodalanishini, har bir ko‘rsatkichning aniqlanish yo‘llarini, moliyaviy natijalarning umumlashgan ko‘rsatkichlari tahlilini yoritishdan iborat.
Tahlil jarayonida ushbu bog‘liqlikning murakkab tizimi o‘rganiladi. Bu uning vazifasini to‘g‘ri belgilab olishni taqozo qiladi. Korxonaning moliyaviy natijalarini ifodalovchi ko‘rsatkichlarni tahlil qilish vazifalari quyidagilardan iborat:
moliyaviy natijalarni ifodalovchi barcha ko‘rsatkichlarning to‘g‘ri aniqlanganligini tekshirish;
moliyaviy natijalarni ifodalovchi ko‘rsatkichlarning hisobot davridagi o‘zgarishiga baho berish;
moliyaviy natijalarni ifodalovchi ko‘rsatkichlarning har biriga ta’sir qiluvchi omillarni belgilash va ularni ta’sirini baholash;
moliyaviy natijalarni ifodalovchi ko‘rsatkichlarning bir-biriga bog‘liqligini, aloqadorligini, ularni sof foyda o‘zgarishiga ta’sirini baholash;
moliyaviy natijaviylik ko‘rsatkichlarini mulkiy holat va samaradorlik bilan bog‘liq jihatlarini baholash;
rentabellik ko‘rsatkichlariga baho berish va uning o‘zgarishiga ta’sir qiluvchi omillarni tahlil etish;
foyda va rentabellikni oshirishning ichki imkoniyatlarini axtarib topish va chora-tadbirlarini belgilash.