Узбекистан Республнкаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги Самарканд кишлак хужалик ииститути

унда ишчи кучининг бахоси ишлаб чиқарилган махсулот ёки бажа­
рилган иш вақтининг миқдорига караб белгиланади. Бунда иш хаки 
миқдори бажарилган ишнинг сифати, микдори ва истеъмолчилар
145

---

томонидан согиб олиниш даражасига кўра белгиланади. Одатда иш 
ҳақининг 
бундай 
шакли 
кишлок. 
хўжалик 
ишлаб 
чикариш 
соҳаларида кўпроқ қўлланилади.
И ш ҳ а қ и н и н г и ш б а й
тизимида - кўринишида ҳақ тўлаш, ишлаб 
чикаришнинг 
пировард 
натижасига, 
яъни 
ишлаб чиқарилган 
махсулотнинг микдори, сифат ва товар бозоридаги сотилишига 
караб белгиланади. А ммо уни хисоблашнинг асосий-услубий 
жиҳати 
барибир 
махсулот 
ишлаб 
чикаришнинг 
миқдор 
кўрсаткичлари билан боглик. бўлиб, ишбай расценкасига мувофиқ 
ишлатилади.
Ҳар кандай мехнат бевосита иш вақтида ўлчаниши мумкин 
бўлганлиги туфайли, аслида хар кандай ходимнинг меҳнатига 
вактбай ҳақ тўланиши мумкин.
И ш б а й ш и ҳ а қ и ,
ишлаб чикариш фаолиятининг меъёрланади- 
ган ва хисобга олинадиган натижалари аниқ бўлгандагина бевосита 
ишлатилади.
Иш ҳақининг бирон-бир шаклини ва кўринишини танлаш аник, 
ишлаб чикариш шароити ва корхоналардаги ишчиларнинг мехнат 
мазмунини батафсил тахлил килиш асосида амалга оширилади.
Ишбай иш хакини ташкил этиш ва ундан самарали фойдаланиш 
бир қатор шартларга риоя қилишни назарда тутади. Улардан бирин- 
чиси - ишчилар мехнати сарфини меъёрлаш ва хисобга олиш имко-