Узбекистан академия наук республики узбекистан

2-расм. Қовурғали иссиқлик алмашинувчи қувирларни кўриниши (а) ва совитиш 
қурилмасини ишлаш схемаси (б) [3]. 
Газни ўзатиш компрессор станцияларини ишлаш жараёнида совитиш қурилмалари 
энергия сарф умумий энергия балансини катта қисмини ташкил этади. Ҳавода совитиш 
қурилмаларини электр энергия сарфига таъсир этувчи омиллар иккига булиб ўрганиш 
мумкин. Буларга технологик жараёнларни таъсири ва ташқи омилларни таъсирларига 
ажратилади.

---

88 
Ташқи омилларнинг таъсирига мослашган ҳолда ҲСҚ моторининг айланиш 
тезлигини частотавий ростлагич ва ҳаво намлигини намлантиргич орқали бошқариш 
ёрдамида истеъмол қилинаётган электр энергия миқдорини 33.5% миқдорида тежаш 
имконини тадқиқотлар натижаси кўрсатди[4].
Юқоридаги ўзгарувчан таъсирларни эътиборга олган ҳолда ҳавода совитиш 
қурилмасини ишлаш схемасида частотавий ростлагич ва намлантиргичларни қўллаш 
қуруқ-иссиқ иқлимга эга бўлган худудларда мақсадга мувофиқ бўлади. Бундай ишлаш 
схемаси 3-расмда тасвирланган.
3-расм. Ҳаволи совитиш қурилмасини автоматлаштирган бошқарув тизими. 
3-расмда ХСҚ ни айланиш тезлигини бажарилган ишни натижаси бўлган чиқиш 
ҳароратини назорати ёрдамида бошқариш кўрсатилган. Ҳарорат датчиклари чиқишдаги 
ҳарорат ортганда электр юритмага айланиш тезлигини ошириш бўйруқни юборади, 
натижада частотавий ростлагич орқали айланиш тезлиги оширилади ва аксинча. 
Намлантиргич мавсумий ҳусусиятга эга бўлиб ташқи ҳаво массасини камайиши 
натижасида ишга туширилади[5]. 
Хулоса қилиб шуни айтишимиз мумкинки газни ўзатувчи компрессор станцияларда 
ишлатиладиган ҳавони совитиш қурилмаларига частотавий ростлагичлар ўрнатиш умумий 
электр энергия сарфини 20% гача тежалишига сабаб бўлади. Бу тежамкорлик масаласи ҳаво 
ҳарорати сутка давомида катта ўзгарувчан бўлган худудларда далзарб масала ҳисобланади.