“Uzacademia” scientific-methodical journal

“UzACADEMIA” scientific-methodical journal
73 
www.academiascience.uz
qiladi. Bunday insonlar sekin-asta, lekin qat‘iy, aniq maqsad sari intilish o‘rniga o‘z 
oldiga balandparvoz cho‘qqilarni maqsad qilib qo‘yishadi. Ularga yetishish mumkin 
bo‘lmasada shu ishlarni qulay deb bilishadi. 
Bosim o‘tkazish – inkor etishdagi kabi himoya noxush axborotlarni to‘sishda 
ko‘rinadi, ammo bu to‘sish qabul qilish tizimidan xotiraga o‘tishda vujudga keladi. 
Istalgan axborot ma‘lum bo‘lgan «belgilar» bilan belgilanadi, bu narsa ushbu 
ma‘lumotni eslashni qiyinlashtiradi, ammo bu ma‘lumotlar xotirada saqlanib qoladi. 
Masalan, bolalarga xavfli, shovqinli o‘yinlarni o‘ynashni ma‘n etilsa, bolalar ma‘lum 
bir vaqt o‘tgandan so‘ng bu o‘yinlarni o‘ynashni bas qiladilar. Bu surunkali bostirish 
deb yuritiladi. Asta-sekin inson o‘zi-o‘ziga ruxsat etmagan narsalarga ahamiyat 
bermay qo‘yadi. 
Samaraga erishish – bu muayyan sharoitda insonning xulq- atvorini yaxshi 
nazorat qilanayotgan va ob‘yektiv sharoitlarga zid bo‘lmagan himoya usulidir. Bu 
psixologik himoya turiga muvofiq kelmaydigan axborot miyadan o‘chirib tashlanadi, 
o‘zgartirilib, keyin esa xotirada saqlanib qoladi. 
Siqib chiqarmoq - bu psixologik himoya turida inson o‘zida bo‘layotgan ichki 
kelishmovchiliklarni silliqlaydi, ya‘ni miyadagi kerak emas axborotlar to‘laligicha 
emas, balki inson o‘z xarakteri va xulq-atvoriga moslab, silliqlaydi yoki o‘chiradi. 
Siqib chiqarish qisman idrok etilishiga va keyinroq ma‘n etilishi uchun xotirada 
saqlanib qolishga olib keladi. 
Siqib chiqarish paytida inson o‘zidagi ideal «Men» bilan kirib kelayotgan 
axborotlarni solishtiradi. Bu himoya turi xavotirdan saqlanish shaklidir. 
Proyeksiya - bu insonning o‘ziga taalluqli bo‘lgan munosabatlar, holat, ya‘ni 
insonda o‘zining his-tuyg‘ulari va kechinmalari yoki o‘zini tutishini boshqarishidir. 
Ammo bu ko‘chirmalarni inson o‘zi his etmaydi, atrofdagi insonlarga, boshqalarga 
taalluqli deb hisoblaydi. Insondagi ushbu mexanizm paydo bo‘lgan xoxish, istaklarni 
rad etuvchi vazifalarni bajaradi. Bu mexanizm quyidagilarni keltirib chiqarishi 
mumkin. 
1.
Shaxs o‘zida vujudga kelayotgan impuls tabiatini anglaydi. 
2.
Atrof -muhitga nisbatan tajovuzkorona munosabatni to‘xtatadi.
3.
O‘zining tashqi faoliyatini «Men»dan chiqarib tashlaydi; chunki «U» 
impulsining mavjudligini idrok etadi. Bu degani faqat o‘zi emas, atrofda boshqa 
insonlar ham borligini his etadi Unga tashqaridan, ko‘proq atrofidagi insonlardan, 
hech bo‘lmasa bitta yaqin kishisidan impuls kelishi kerak.Aks holda insonning shaxs 
sifatida parchalanishiga olib keladi. Bu parchalanish odatda kuchli xavotirlanishga 
olib keladi. 

---

“ILM-FAN VA TA’LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR” 
MAVZUSIDAGI 23-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI