“Uzacademia” scientific-methodical journal

“UzACADEMIA” scientific-methodical journal
70 
www.academiascience.uz
mantiqiy texnika, tadqiqot usuli bo'lib, ularning har biri bo'lingan bir butunning bir 
qismi sifatida alohida o'rganiladi.. 
Sintez - bu individual elementlarni bir butunga birlashtiradigan mantiqiy 
texnika. Taqqoslash analogiyani qo'llash uchun zamin yaratadi. Analogiya yordamida 
ob'ektlarning taqqoslash natijasida aniqlangan o'xshashligi yangi xususiyatga (yoki 
yangi xususiyatga) tarqaladi. 
Abstraktsiya - bu ob'ektlar yoki hodisalarning muhim xususiyatlari va 
xususiyatlarini aqliy tanlab olish, shu bilan birga muhim bo'lmagan narsalardan 
mavhumlash. Umumlashtirish asosida abstraksiya yotadi. 
Umumlashtirish - bu ob'ektlar va hodisalarni mavhumlashtirish jarayonida 
ajralib turadigan umumiy va muhim belgilarga ko'ra guruhlarga bo'lgan aqliy 
birlashmasi. Abstraksiya va umumlashtirish jarayonlari konkretlashtirish jarayoniga 
qarama-qarshidir. 
Konkretlashtirish - bu umumiylikka mos keladigan umumiylikdan birlikka aqliy 
o'tish. O'quv faoliyatida konkretlashtirish misol keltirish demakdir. 
Biroq, rivojlangan mantiqiy fikrlash tabiiy sovg'a deb o'ylamaslik kerak, uning 
mavjudligi yoki yo'qligi bilan yarashish kerak. Mantiqiy fikrlash usullarini 
shakllantirish va rivojlantirish bo'yicha maxsus rivojlantiruvchi ishlarni tashkil 
qilishda bolaning boshlang'ich rivojlanish darajasidan qat'i nazar, ushbu jarayon 
samaradorligining sezilarli darajada oshishi kuzatiladi. 
Tabiiyki, ishni hech qanday mantiqiy usul bilan boshlash mumkin emas, chunki 
fikrlashning mantiqiy usullari tizimida qat'iy belgilangan ketma-ketlik mavjud, bir 
usul boshqasiga qurilgan. 
Ob'yektlarni taqqoslashni qabul qilish. Qabul qilish mashg'ulotlarida bolalar 
quyidagi ko'nikmalarni egallashlari kerak: 
a) xususiyatlarni ajratib ko'rsatish; 
b) umumiy xususiyatlarni o'rnatish; 
v) taqqoslash uchun asosni ajratib ko'rsatish; 
d) shu asosda taqqoslash. 
Mantiqiy topshiriqlar bilan ishlashning turli shakllarini tashkil etish Mantiqiy 
fikrlashni rivojlantirish bo'yicha asosiy ish topshiriq bilan amalga oshirilishi kerak. 
Har qanday vazifada mantiqiy fikrlashni rivojlantirish uchun katta imkoniyatlar 
mavjud. Demak, masalani yechishda talaba tahlil qiladi: savolni shartdan ajratadi, 
kerakli va berilgan raqamlarni ajratib ko‗rsatadi; yechish rejasini belgilab, u 
konkretlashtirish (muammo shartini aqliy chizib) yordamida sintezni amalga oshiradi, 
so‗ngra abstraksiyani (aniq vaziyatdan chalg‗itib, arifmetik amallarni tanlaydi); 
masalalarni yechish natijasida talaba masala holatidagi ma‘lumotlar orasidagi 

---

“ILM-FAN VA TA’LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR” 
MAVZUSIDAGI 23-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI