“Uzacademia” scientific-methodical journal

“UzACADEMIA” scientific-methodical journal
150 
www.academiascience.uz
xo‗jaligi ekinlarini oqilona joylashtirish chora-tadbirlari va qishloq xo‗jaligi 
mahsulotlari yetishtirishning prognoz hajmlari to‗g‗risida‖ gi qarorida va О‗zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 4-mart 2021-yildagi 121-sonli ―Mavjud yer 
maydonlaridan samarali foydalanish va 2021-yil hosili uchun qishloq xo‗jaligi 
ekinlarini oqilona joylashtirish to‗g‗risida‖ gi qarorida, 2019 yil 29 martdagi "2019 
yil hosili uchun qishloq xо‗jaligi ekinlarini oqilona joylashtirish va mahsulot 
yetishtirishning prognoz hajmlari tо‗g‗risida"gi qarori, hamda Qashqadaryo viloyat 
hokimining 2019 yil 1 apreldagi tegishli qarori bilan viloyatda g‗alladan bо‗shagan 
maydonlarga takroriy ekin ekishning prognoz kо‗rsatkichlari belgilab berilgan [3]. 
Hududlar kesimida oladigan bо‗lsak, bu borada maydonlar bo‘yicha eng yuqori 
kо‗rsatkich Mirishkor (6205 gektar), Koson (4870 gektar), Nishon (4287 gektar), 
Qarshi (3272 gektar) hamda Kasbi (3184 gektar) tumanlari hissasiga tо‗g‗ri keladi. 
Shuningdek, Chiroqchi tumanida 2896, Shahrisabz tumanida 2677, Qamashi 
tumanida 2589, Yakkabog‗ tumanida 2565, Muborak tumanida 2162, G‗uzor 
tumanida 1910 hamda Kitob tumanida 1468 gektar maydonda takroriy ekinlar 
ekilishi belgilangan [4]. 
Yuqoridagi tumanlar ekin maydonida takroriy ekin ekishini e‘tiborga oladigan 
bo‘lsak. Bu o‘z navbatida juda ko‘p miqdordagi suv resurslari talab qiladi. Agar 
ma‘lumotlarni taqqoslaydigan bo‘lsak, quyidagiga guvoh bo‘lishimiz mumkin: 
1-rasm. Yil davomida yerlarning sug‟orilish ko‟rsatkichi 
Grafikdan ko‘rinib turibdiki takroriy ekin ekilmagan vaqtda (Avvalgi davr) yer 
maydonlariga faqat oktyabrdan keying yilning may oylarigacha sug‘orish amalga 
oshirilgan, takroriy ekin ekilgan vaqtda (Hozirgi davr) ko‘rishimiz mumkinki 
noyabrdan keying yilning aprel oylarigacha birinchi va iyun-sentyabr oylarida 
takroriy ekin uchun sug‘orish amalga oshirilganini ko‘rishimiz mumkin.
Biz yuqoridagi holarni inobatga olgan holda, sug‘oriladigan yerlarda yer osti 
suvlarining o‘zgarishini nazorat qilish uchun, yer osti suvlarining harakatini 
matematik modellashtirish, algoritmlash va dasturiy ta‘minotini yaratish zarur deb 
hisoblaymiz. 2-rasmda Kasbi tumani ayrim hududining fazoviy ko‘rinishi 
tasvirlangan.

---

“ILM-FAN VA TA’LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR” 
MAVZUSIDAGI 23-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI