Uygur, qaqauz, quzey

partiya-sovet işçiləri Moskvaya Dağıstan xalqları arasında 
ortaq ünsiyyət vasitəsi olan türkcənin rus dili ilə əvəzlənməsinə 
etiraz edirlər. Təklif edirlər ki, Moskva uzaq olduğundan ora

---

ilə əlaqə qurmaq çətindir, buna görə də Dağıstan MSSR Azər- 
baycan Respublikasının tərkibinə verilsin.
Sovet xüsusi xidmət orqanları sərt tədbirlər həyata keçirir. 
Onlarla ziyalı və partiya-sovet işçisi həbs edilir, sürgünə gön- 
dərilir, vəzifədən uzaqlaşdırılır.
1929-cu ildə Abusupiyan Akayevin mətbəəsi bağlanılır və 
özü də həbs edilərək Perm vilayətindəki Pinug stansiyasında 
dəmiryolu çəkilişində işləməyə göndərilir. Oradan da Arxan- 
gelsk vilayətinin Kotlas şəhərinə göndərilən yazıçı-alim ilk 
dəfə həbsxanada siyasi aclıq aksiyasını təşkil edən Azərbay- 
canlı siyasi məhbusları ilə görüşür. Bu yer daha çox Solovki 
kimi tanınır. Rus yazıçısı Soljenitsinin Nobel mükafatına layiq 
görülən “QULAQ arxipelaqı” romanı da burada baş verən 
hadisələrdən bəhs edir.
A.Akayev orada həbsdə olan Azərbaycan siyasi məhbusları 
ilə görüşür və onların mübarizəsini dəstəkləyir. 1931-ci ildə 
həbsdə ölən ictimai xadim, şair, naşir, tərcüməcinin həyat yo- 
lunun və yaradıcılığının öyrənilməsinə maraq Sovet hökumə- 
tinin çöküşündən sonra başlayır. Nə yazıq ki, hələ də onun fəa- 
liyyəti layiqincə qiymətləndirilməmiş, əsərlərinin hamısı çap 
olunub araşdırılmamışdır.
Abusupiyan 1929-cu ildə həbs edilməsinə, 1931-ci ildə ölmə- 
sinə baxmayaraq 1937-ci ildə tutulanların müstəntiqə verdikləri 
ifadələrdə onun adı da var. SSRİ-ni dağıdaraq Vahid Türk-Tatar 
Respublikası yaratmaq istəyənlərdən söz gedəndə Bəkir Çoban- 
zadə onun rəhbərlik etdiyi gizli təşkilatda Quzey Qafqaz qrupuna 
aşağıdakı şəxslərin daxil olduğunun deyir: Alim Paşa-Solqar 
(Alimpaşa Salavatovun adı bu şəkildə yazılıb-Ə.Ş.), Abusufyan- 
Kumuk, Ədhəm Feyzi, Şövqi Bektora