Uy-joy kommunal

8.2. Iste’molchilarga elektr energiyasi yetkazib berishda 
tabaqalashtirilgan tariflarni qo’llashning iqtisodiy mohiyati 
 
Bevosita hududiy elektr tarmoqlari korxonalarining elektr tarmoqlaridan 
hamda iste’molchilar yoki subiste’molchilar elektr tarmoqlari orqali uzatilayotgan 
elektr energiyasi uchun iste’molchilar bilan hisob-kitoblar elektr energiyasining 
belgilangan tartibda tasdiqlangan tegishli tariflari bo’yicha elektr ta’minoti 
shartnomasiga asosan amalga oshiriladi. 
Elektr energiyasi uchun hisob-kitob qilish maqsadida iste’molchilarni tarif 
guruhlari bo’yicha taqsimlanishi Elektr va issiqlik energiyasi iste’molchilarining tarif 
guruhlari to’g’risidagi Nizomga muvofiq belgilanadi. 
Elektr energiyasiga tariflar bir stavkali va ikki stavkaliga bo’linadi. Bunda: 
bir stavkali tarif iste’molchiga yetkazib berilgan har bir kVt soat elektr 
energiyasi uchun haq to’lashdan; 
ikki stavkali tarif yagona elektr energiyasi tizimining eng katta yuklamasida 
ishtirok etuvchi, buyurtma berilgan har bir kVt quvvat uchun (asosiy to’lov) va 
yetkazib berilgan elektr energiyasining har kVt soati uchun iste’molchi tomonidan 
haq to’lashdan (qo’shimcha to’lov) iborat bo’ladi. 
Elektr energiyasi uchun hisob-kitob qilishda, iste’molchida ko’p tarifli 
hisobga olish pribori mavjud bo’lgan taqdirda, belgilangan tartibda tasdiqlangan 
tabaqalashtirilgan tarif qo’llanishi mumkin. Tabaqalashtirilgan tarif sutkaning 
quyidagi davrlarida iste’mol qilingan har bir kVt.soat elektr energiyasi uchun haq 
to’lashdan iborat bo’ladi: 

---

214 
yarim tig’iz davr - asosiy tarif (sutkaning yorug’ vaqti); 
tig’iz davr - eng yuqori tarif (yagona energiya tizimining eng katta yuklamali 
vaqti - ertalabki va kechki "eng katta miqdor"); 
tungi davr - imtiyozli tarif (sutkaning qorong’i vaqti). 
Asosiy tarif (T)ning miqdori iste’molchilarning har bir guruhi uchun 
belgilangan tartibda tasdiqlangan tarifga muvofiq bo’ladi.
Bir necha tarif guruhlariga ega bo’lgan iste’molchilar bilan hisob-kitoblar, har 
bir tarif guruhiga o’rnatilgan hisobga olish priborlari ko’rsatkichlari bo’yicha amalga 
oshiriladi.
Elektr energiyasi uchun hisob-kitoblar elektr ta’minoti shartnomasiga 
muvofiq hududiy elektr tarmoqlari korxonasi yoki iste’molchining o’zi tomonidan 
yoziladigan to’lov hujjatlari bo’yicha amalga oshiriladi. 
Elektr energiyasi iste’molini hisobga olish va nazorat qilishning 
avtomatlashtirilgan tizimiga ulangan iste’molchilarga elektr energiyasi yetkazib 
berish oldindan to’langan haq doirasida amalga oshiriladi. 
Elektr ta’minoti shartnomalarida (maishiy iste’molchilardan tashqari) hisobot 
davrida elektr ta’minoti shartnomasida ko’rsatilgan miqdorga nisbatan 5 foizdan ko’p 
elektr energiyasi iste’mol qilinganda, hisob-kitob davri uchun elektr ta’minoti 
shartnomasida ko’rsatilgandan ortiq iste’mol qilingan jami hajm uchun belgilangan 
tarifning 50 foizi miqdorida hududiy elektr tarmoqlari korxonasi foydasiga jarima 
sanktsiyalari to’lanishi ko’zda tutiladi. 
Hisobga olish priborlaridan ko’rsatkichlar yozib olinmagan taqdirda hududiy 
elektr tarmoqlari korxonasi, keyinchalik hududiy elektr tarmoqlari korxonasi 
tomonidan iste’molchi bilan birgalikda aniqlangan amalda iste’mol qilingan elektr 
energiyasi uchun qayta hisob-kitob qilgan holda, elektr energiyasi iste’molining 
shartnomadagi miqdori bo’yicha hisob-kitob qiladi. 
Elektr ta’minoti shartnomasi bo’yicha iste’molchi sifatida maishiy iste’mol 
uchun elektr energiyasidan foydalanuvchi jismoniy shaxs ish ko’rganda, hududiy 
elektr tarmoqlari korxonasi iste’molchi tomonidan u foydalangan elektr energiyasi 
uchun haq to’lanmagan taqdirda, elektr ta’minoti shartnomasining bajarilishi bekor 

---

215 
qilinishi mo’ljallanayotgan kundan kamida bir oy oldin iste’molchini ogohlantirgan 
holda, elektr ta’minoti shartnomasi bajarilishini bir tomonlama tartibda rad etishga 
haqlidir.
To’lov hujjatida xatolar yoki hisobga olish priborlari ko’rsatkichida 
noaniqliklar aniqlangan taqdirda, iste’molchi hududiy elektr tarmoqlari korxonasiga 
darhol murojaat qilishi kerak. 
Hududiy elektr tarmoqlari korxonasi, iste’molchi murojaat qilgan kundan 
boshlab o’n sutkadan kechiktirmay, hisob-kitobni tekshirishi, zarurat bo’lganda esa 
hisobga olish priborini ko’rikdan o’tkazishi kerak. 
Hisobga olish priborlarini ko’rikdan o’tkazish yoki to’lov hujjatidagi 
xatoliklar to’g’risida murojaat qilish iste’molchini to’lov hujjatidagi to’lovni 
belgilangan muddatda to’lash majburiyatidan ozod qilmaydi. 
Agar hisobga olish priborlari ko’rsatkichlaridagi aniqlik chegarasidan 
og’ishlar mazkur hisobga olish pribori uchun belgilangan aniqlik chegaralaridan ortiq 
bo’lmasa, bunday chetga chiqishlar yo’l qo’yilishi mumkin bo’lgan chetga chiqishlar 
deb hisoblanadi. 
Agar to’lov hujjatini tekshirish yoki hisobga olish priborini ko’rikdan 
o’tkazishdan keyin (shu jumladan iste’molchi murojaat qilmasa ham) qayta hisob-
kitob qilish zarurligi aniqlansa, bunday qayta hisob-kitob hududiy elektr tarmoqlari 
korxonasi tomonidan elektr energiyasi uchun navbatdagi to’lov hujjatini yozishda 
amalga oshiriladi. 
Hisobga olish pribori iste’molchining aybi bilan buzilgan (plombasi buzilgan, 
oynasi singan va shu kabilar), hisobga olish priborini ishga tushirish sxemasi 
o’zgargan, hisobga olish priboridan tashqari elektr qabul qilgichlar ulangan yoki 
elektr energiyasi boshqacha usulda o’g’irlangan hollarda, hududiy elektr tarmoqlari 
korxonasi iste’molchini elektr tarmog’idan uzib qo’yishga haqlidir va hisobga olish 
priborlari oxirgi marta o’zgartirilgan yoki ularni ulash sxemasi tekshirilgan kundan 
boshlab butun o’tgan, ammo da’vo muddatidan ko’p bo’lmagan, davr uchun elektr 
qabul qilgichlarning ulangan quvvati va iste’molchining elektr ta’minoti 
shartnomasida ko’rsatilgan ishlash soatlari bo’yicha energiya sarfini qayta hisoblab 

---

216 
chiqishi shart. Bunda hisobga olish pribori ko’rsatkichini yozib olish ulash sxemasini 
tekshirish deb hisoblanmaydi. 
Elektr energiyasi sarfini qayta hisob-kitob qilish iste’molchini elektr 
energiyasidan foydalanish qoidalarini buzganlik uchun qonun hujjatlarida belgilangan 
tartibdagi javobgarlikdan ozod qilmaydi.
Elektr energiyasini hisobga olish iste’molchining aybisiz vaqtinchalik 
buzilganda yetkazib berilgan qilingan elektr energiyasi uchun hisob-kitob hududiy 
elektr tarmoqlari korxonasining qarori bo’yicha, hisobga olish buzilishiga qadar 
bo’lgan oldingi hisob-kitob davridagi yoki hisobga olish tiklangandan keyingi 
davrdagi o’rtacha sutkalik sarf bo’yicha amalga oshiriladi. 
Elektr energiyaning o’rtacha sutkalik sarfi bo’yicha hisob-kitob qilish davri 
bir oydan oshmasligi kerak, shu vaqt ichida hisobga olish tiklanishi zarur. 
Agar hisobga olish priborini, ob’ektiv sabablarga ko’ra, ko’rsatilgan 
muddatda (tok transformatorining, hisobga olish priborining yo’qligi, o’tib 
bo’lmaydigan yo’llar va shu kabilar tufayli) tiklash imkoniyati bo’lmasa, 
iste’molchiga yetkazib berilgan elektr energiyasi uchun hisob-kitob qilish tartibi va 
hisobga olishni tiklash muddati iste’molchi va hududiy elektr tarmoqlari 
korxonasining ikki tomonlama bitimi bilan belgilanishi kerak. 
Hududiy elektr tarmoqlari korxonasi va iste’molchi o’rtasida hisob-kitob 
qilish uchun aktiv va reaktiv energiyani, shuningdek quvvatni hisobga olish hududiy 
elektr tarmoqlari korxonasi va iste’molchi tarmoqlarining balans bo’yicha mansublik 
chegarasida amalga oshiriladi. 
Hisob-kitob davrida iste’molchilarga yetkazib berilgan elektr energiyasi 
miqdori va xuddi shu davrda hududiy elektr tarmoqlari korxonasi tomonidan qabul 
qilingan elektr energiyasi miqdori o’rtasidagi tafovut, "O’zdavenergonazorat" DI 
tasdiqlagan me’yorlar miqyosida ushbu elektr tarmoqlarida uzatish vaqtida ularning 
isrof bo’lishiga ketgan elektr energiyasi texnologik sarf miqdorini chegirgan holda, 
hududiy elektr tarmoqlarining davr xarajatlariga o’tkaziladi va yuridik shaxslarning 
foyda solig’ini hisoblashda chegirilmaydi.

---

217 
Elektr energiyasi iste’molini hisobga olish va nazorat qilishning 
avtomatlashtirilgan tizimi bilan qamrab olinmagan elektr tarmoqlariga nisbatan 2011 
yil oxirigacha bo’lgan davrda amal qiladi. 
Hisobga olish pribori elektr tarmog’ining balans bo’yicha mansublik 
chegarasida o’rnatilmaganda, elektr tarmog’ining chegarasidan hisobga olish pribori 
o’rnatilgan joyigacha bo’lgan uchastkadagi elektr energiyasining texnologik sarfining 
hajmi iste’molchi bilan birgalikda hisoblash yo’li orqali aniqlanadi va elektr 
tarmog’ining balans bo’yicha mansubligiga qarab hududiy elektr tarmoqlari 
korxonasining va iste’molchining hisobiga o’tkaziladi.
Elektr energiyasi yagona elektr energetika tizimidan tranzit bo’yicha 
iste’molchining elektr tarmog’i orqali hududiy elektr tarmoqlari korxonasining elektr 
tarmog’iga uzatilganda, iste’molchi tarmoqlaridagi elektr energiyasi texnologik 
sarfining bir qismi, iste’molchining elektr tarmog’iga kelib tushgan elektr 
energiyasining umumiy miqdoriga nisbatan hududiy elektr tarmoqlari korxonasining 
elektr tarmog’iga iste’molchi tomonidan uzatilgan elektr energiyasi miqdoriga 
mutanosib ravishda yagona elektr energetikasi tizimining elektr tarmoqlaridagi 
texnologik sarflarga o’tkaziladi. 
Iste’molchining aybi bilan elektr ta’minoti shartnomasida ko’rsatilgan elektr 
energiyasi hajmi to’liq iste’mol qilinmagan taqdirda, avans tariqasida to’langan 
mablag’lar qaytarib berilmaydi va elektr energiyasi uchun keyingi hisob-kitoblarda 
hisobga olinadi.
Iste’molchining elektr energiyasi uchun qarzi bo’lgan taqdirda uning avans 
to’lovi hisobiga o’tkazilgan mablag’lari qarzni qoplashga yo’naltiriladi va avans 
to’lovi sifatida hisobga olinmaydi. 
Iste’molchi tomonidan foydalanilgan elektr energiyasi uchun hisob-kitob 
bo’yicha o’zaro hisob-kitoblarni solishtirish dalolatnomasini imzolash rad etilgan 
taqdirda, qarzni undirish tuzilgan elektr ta’minoti shartnomasiga muvofiq 
shartnomaviy hajmdan kelib chiqqan holda iste’molchining bankdagi hisob raqamiga 
to’lov talabnomasi qo’yish yo’li bilan amalga oshiriladi. 

---

218 
Iste’molchi egallab turgan binosidan uni berish, sotish yoki boshqa sabablarga 
ko’ra ko’chib ketgan taqdirda, u bu haqda hududiy elektr tarmoqlari korxonasini 
yozma shaklda xabardor qilishi hamda elektr energiyasi uchun ko’chib ketish 
kunigacha to’liq hisob-kitob qilishi shart, shundan so’ng hududiy elektr tarmoqlari 
korxonasi ob’ektga elektr energiyasi etkazib berishni to’xtatadi. Yangi iste’molchini 
rasmiylashtirish va elektr qurilmalarini elektr tarmog’iga ulash belgilangan tartibda 
amalga oshiriladi.
Tomonlar, ularning xohish va harakatlariga bog’liq bo’lmagan tabiiy ofatlar 
yoki ijtimoiy-iqtisodiy vaziyatlar sababli ushbu sharoitlarda qaytarib bo’lmaydigan 
va oldindan bilib bo’lmaydigan favqulodda holatlarni o’z ichiga olgan yengib 
bo’lmas kuch (fors-major) oqibatida o’z zimmasiga olingan majburiyatlarni bajara 
olmasa, tomonlardan hech biri o’z majburiyatlarini to’liq yoki qisman bajarmaganligi 
uchun javob bermaydi. 
Agar ko’rsatilgan fors-major holatlari majburiyatlarning shartnomada 
belgilangan muddatlarda bajarilishiga ta’sir qilsa, u holda ushbu muddatlar fors-
major holatlarining amal qilish, ammo elektr ta’minoti shartnomasining amal qilish 
muddatidan ko’p bo’lmagan vaqtga uzaytiriladi. 
Elektr qurilmalari iste’molchilar tomonidan hududiy elektr tarmoqlari 
korxonasining elektr tarmoqlariga o’zboshimchalik bilan ulangan taqdirda, elektr 
qurilmalari elektr tarmog’idan darhol uzib qo’yiladi, iste’molchidan esa ruxsatsiz 
iste’mol qilingan elektr energiyasining qiymati iste’molchi rasmiy ravishda davlat 
ro’yxatidan o’tkazilgan kundan boshlab o’tgan vaqt mobaynida (tasdiqlovchi 
hujjatlar mavjud bo’lganda) yoki da’vo muddati uchun ulangan elektr uskunalarining 
belgilangan quvvat bo’yicha sutkasiga 24 soat davomida ishlashi hisobidan 
undiriladi. 
Bunda ruxsatsiz iste’mol qilingan elektr energiyasi qiymatining undirilishi 
elektr energiyasidan foydalanish qoidalarini buzganlik uchun qonun hujjatlarida 
belgilangan tartibdagi javobgarlikdan ozod qilmaydi.

---

219 
Hududiy elektr tarmoqlari korxonasi tuman, shahar, iqtisodiy zona (sanoat 
zonasi) doirasida elektr energiyasi uchun to’lovni yig’ish funktsiyalarini belgilangan 
tartibda xususiy operatorga o’tkazishi mumkin. 
Elektr energiyasi uchun to’lovni yig’ish funktsiyalarini bajaruvchi xususiy 
operatorlar o’z faoliyatini belgilangan tartibda amalga oshiradilar.