Ўқув қўлланмасида керамика ва оловбардош материалларнинг таърифи ва хоссалари, ишлаб чиқариш технологик усуллари, жараёнлари, қуритиш, куйдириш, пишиш ҳақида маълумот берилган

Xom ashyo materiallar.
Kimyoviy bardosh buyumlar olishda asosiy xom ashyo bo’lib o’tga chidamli va qiyin eruvchan (olovbardoshligi 1710-1580⁰S) bo’lgan tuproqlar ishlatiladi. Bunday tuproqlar kimyoviy tarkibi: SiO₂ 55-65%, Al₂O₃ 20-35%, Fe₂O₃ 3.5-4%, ishqoriy yer metallar oksidlari 2-3% va ishqoriy oksidlar 3.5-4%. SHu tarkibli tuproqlar nisbatan past temperaturali pishishga 1100-1200⁰S egadirlar. Pishish intervali 60-80⁰S.
Kislotabardosh keramika ishlab chiqarishda zararli qo’shimcha bo’lib, tuproqdagi pirit va siderit hisoblanadi. Temir oksid va gidrooksidlari mayda dispers holatda zararli qo’shimcha deb hisoblanmaydilar. SHuningdek, karbonatlarni yirik qo’shimchalari ham ziyonlidir, chunki kuydirish jarayonida ozod kalьtsiy oksidi hajmni o’zgartirishga, darzlar hosil bo’lishiga olib keladi.
Qo’llaniladigan tuproqlar o’rta va yuqori qovushqoq bo’lishi, qovushqoqlik soni 15 dan yuqori bo’lib, yaxshi bog’lovchilik xossasiga ega bo’lishi lozim.
Kislotabardoshlar ishlab chiqarishda tuproqdan tashqari tabiiy va sun’iy qo’shimchalar -dala shpati, pegmatit, talьk, dunit, pirofilit, elektrokorund, kremniy karbidi qo’shiladi.
Kislotabardoshlar ishlab chiqarish.
Yirik donador tuzilishli buyumlar (kislotabardosh g’isht, koshinlar va kimyoviy apparaturani ba’zi turlari) qovushqoq usulda, ayrim hollarda yarim quruq presslash usulda tayyorlanadilar. Qovushqoq usulda shakllangan buyumlar yarim quruq usulda shakllangan buyumlarga nisbatan zichroq, mustahkamroq va suv o’tkazmaslik xossalariga ko’ra ustundir. SHu sababli qovushqoq usulda shakllash keng qo’llaniladi.
Kislotabardosh g’isht va koshinlar, shuningdek nasadka halqalari ishlab chiqarish shamotli g’isht ishlab chiqarishga o’xshashdir. Farqi qo’llaniladigan tuproq va pishish temperaturasida. Massada shamot tarkibi 30-40% atrofida.
Termokislotabardosh koshinlar massa tarkibiga talьk va dunit qo’shimcha sifatida qo’shiladi. Tarkibida MgO bo’lgan talьk va dunit kuydirish jarayonida kordierit 2MgO^.2Al₂O₃^.5SiO₂ ni hosil qiladi, bu chiziqli kengayish koeffitsientini 2.5-3^.10^-6 ga kamytirib, buyumning termik mustahkamligini oshiradi.
Quyidagi jadvalda g’isht, koshin va nasadka halqalari ishlab chiqarishda massa tarkiblari keltirilgan.
Jadval.

Komponentlar	Kislotabardosh buyumlar G’isht koshin PSH termokilota- bardosh koshin PSH			Nasadka halqalar
Olovbardosh tuproq SHamot Talьk Pirofillit Pegmatit Kaolin	60-70 30-40 -- -- -- --	50-70 30-40 -- 0-20 0-10 --	40-50 40 8-12 -- -- 0-10	75-100 15-30 -- -- -- --