Ўқув йили семестр (26/52/58/136) Қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари биокимёси фанидан

АСОСИЙ ВИТАМИНЛАРНИНГ ҚИСҚАЧА ТАВСИФИ.
Витамин А – ретинол.
Ёғда эрийди. Суткалик эҳтиёж тахминан 1 мг. Ёруғликни қабул қилиш жараёнида иштирок этади, кўз тўр пардаси таркибидаги родопсин оқсили таркибига киради.
Ҳужайра мембранаси ва шиллиқ пардали органлар фаолиятига таъсир этади. Организмда етишмаслиги шабкўрликни келтириб чиқаради, кўз шох пардасини қуришига, шиллиқ органларни зарарланишига олиб келади. Денгиз балиқлари жигарида тўпланади, провитамин А – каротиноидлар ҳолатида эса чаканда, рябина, наъматак, қизил қалампир мевалари ва бошқа ўтлар – далачой ва бошқалар таркибида тўпланади.

В гуруҳ витаминлари.
Сувда эрувчи. Суткалик эҳтиёж миқдори 0,2 дан 20 мг ташкил этади. Углевод, липид ва оқсил алмашинувида, бир қатор моддалар биосинтезида иштирок этади. В гуруҳ витаминларини етишмаслиги турли органлар ва организм фаолиятини бузилишига олиб келади. Юқори концентрацияда организмда тўпланмайди.



С витамини – аскорбин кислотаси.
Сувда эрувчи. Суткалик эҳтиёж 50-100 мг. Оксидланиш-қайтарилиш реакцияларида иштирок этади, организмнинг экстремал таъсирларга қаршилигини оширади. Витамин етишмаслиги цинга касаллигини (милкларни юмшаб қолиши, тишларни тушиб кетиши, милқ қонаши) келтириб чиқаради. Наъматак меваси, қора смородина ва бошқа мевалар таркибида тўпланади.


Д витамини (эргокальциферол, холекальциферол).
Ёғда эрувчи. Организмда кальций ва фосфор алмашинувида, суяк ва тишлар минерализациясида иштирок этади. Етишмаслиги болаларда рахит (суякларни юмшаб қолиши) ва катталарда остеопорозни (суякларни мўртлашиши) келтириб чиқаради. Денгиз балиқлари жигарида тўпланади. Айрим замбуруғлар (шох қоракуяси) жуда кўп миқдорда провитамин D – эргостерин сақлайди.



Е витамин – токоферол.
Ёғда эрувчи. Оксидланиш-қайтарилиш реакцияларида, кўпайиш жараёнларида иштирок этади, юрак-томир ва асаб тизимига таъсир этади. Антиоксидант саналади. Юқори миқдорда чаканда, наъматак мевасида ва бошқа ўсимлик мойлари (маккажўхори, зиғир, кунгабоқар) таркибида учрайди.



F витамини – юқори чегараланган ёғ кислоталари (арахидон ва унга яқин бўлганлар). Простагландинларга яқин туради. Ёғда эрувчи. Денгиз балиқлари жигари ва айрим ёғ кислоталари таркибида бўлади.


^5,8,11,14,17 – эйкозапентен кислота