Ўқув йили қабулидаги Тошкент давлат техника университети магистратура мутахассисликлари руйхати

МАРКШЕЙДЕРЛИК ИШИ фани бўйича: 
Бошланғич (асосий) маркшейдерлик чизмалар. Уларни тайрлашдан мақсад ва 
сақлаш ҳолатлари. Тоғ жинсининг зичлигини аниқлаш усуллари. Уларнинг турлари. 
Намунавий қирқиб олиш усули. Эгри кон лаҳимларига йўналиш бериш усуллари ва ишчи 
чизмаларини 
тузиш. 
Маркшейдерлик 
съемкалар 
ҳақида 
умумий 
маълумот. 
Маркшейдерлик съемкани бажаришнинг асосий принциплари. Бирламчи 
маркшейдерлик ҳужжатлари. Уларни тузиш ва сақлаш. Маркшейдерлик планларда 
қўлланиладиган шартли белгилар. 
Горизонтал бурчакларни ўлчашда ҳақиқий асбобнинг хатолигини аниқлаш 
усуллари ва формуласи. Фойдали қазилма конларни қидириш ишларида маркшейдерлик 
хизматининг вазифалари. Ер ости теодолит йўлларда горизонтал бурчакни ўлчашда 
теодолитларни марказлаштириш. Уларни турлари ва аниқлик даражаси. Ер ости теодолит 
йўллари ва уларнинг қаерда қўлланишига қараб аниқлик меъѐрлари. Фойдали 
қазилмаларни очик усулда қазиб олишда маркшейдерлик тасвирга олишнинг асосий 
турлари. Маркшейдерлик ўлчашлар. Унинг мақсади ва доимийлиги. Маркшейдерлик 
ўлчашнинг икки усулини тавсифланг. Ер ости теодолит йўлларнинг назорати бўйича 
таснифи.
Полигонометрия усули ҳақида маълумот, бошка усулларга нисбатан унинг 
афзалликлари. Полигонометрия йўли ҳолатининг аниқлигини баҳолаш. Тескари геодезик 

---

218 
кесишма. Унинг афзаллиги ва камчилиги. Қўлланилишининг оқилона шартлари. 
Триангуляцияни тенглаштиришда коррелат нормал тенгламасини тузиш ва ечиш. 
Триангуляцияни олдиндан (предварительный) қайта ишлашнинг таркиби, кетма-кетлиги 
ва моҳияти. Полигонометрияда бурчак ўлчашдаги хатоликлар манбаи ва унинг ўлчамлар 
натижасига таъсирини камайтириш усуллари. Полигонометрияда уч штативли бурчак 
ўлчаш тизими (системаси). Тескари геодезик кесишма. Унинг афзаллиги ва камчилиги. 
Қўлланилишининг оқилона шартлари. 
Фойдали қазилма конларини қазишда тоғ жинслари ва ер юзаси қатламининг 
силжиш жараѐнини ўрганишнинг асосий усуллари. Карьерда тасвирга олиш ишлари. 
Тасвирга олиш объектлари. Тасвирга олиш усуллари. Карьерда қутб усулида тасвирга 
олиш тармоқларини куриш. Унинг афзаллиги ва камчиликлари. 
Ер ости теодолит йўлларини ишлаб чиқишдаги керакли формулаларни келиринг ва 
изоҳланг. Z баландликни шахтага узатиш, асосий усуллари ва аниқлиги. Павлов усули 
билан Z баландликни узатишни моҳиятини тушунтиринг. 
Стволни маҳкамлашда маркшейдерлик ишлари. Маҳкамлашда шоунларнинг 
жойлашишини лойиҳалаштириш. Ер ости теодолит йўлларини қуришда асосий жараѐнлар. 
Ер ости теодолит йўлларни ишлаб чиқишдаги керакли формулалар. Шахта қурилишида 
маркшейдерлик хизматини вазифалари. Шахтада тригонометрик нивелирлаш. Унинг 
узига хослиги ва аниқлиги.
Қия лаҳимларда горизонтал бурчак ўлчаш. Теодолит вертикал ўқининг оғишини 
бурчак ўлчаш аниқлигага таъсири. Кўмир шахталарида қирқма ва қазиш лаҳимлар 
съемкаси. Асбоблар, съемка усуллари ва уларнинг аниқлиги. Шахта тик стволини 
жихозлашда (армировка) бажариладиган маркшейдерлик ишлар. Кон лаҳимларида ер 
ости теодолит йўллари белгиларини ўрнатиш. Ер ости теодолит йўлларининг аниқлиги 
бўйича таснифи. Битта тик ствол бўйича горизонтни йўналтириш. Ечиладиган масалалар, 
йўналтириш аниқлигини ошириш йўллари. Вертикал съемка, умумий маълумот, 
горизонтига узатиш усули. Ствол маркази ва ўқларини жойга кўчириш. Аниқлик 
меъерлари, дала ишларида назорат усули. Лаҳимларнинг туташмасини таъминлаш бўйича 
маркшейдерлик ишлар ва йўл қўйиладиган хатоликни аниқлаш.
Горизонтал бурчакни жойга кўчириш. Жойга кўчириш олди ишлари 
ҳисоблашларини назорати. Горизонтал масофани жойга кўчириш. Жойга кўчириш олди 
тайѐргарлик ишлари. Нуқтани жойга кўчириш, унинг усуллари ва қутб усулини моҳияти. 
Нуқтани жойга кўчиришда бурчак белгилаш усулидан фойдаланиш. Уни қўллаш 
шартлари, тузиш унсурлари ва бажариш тартиби. 
Заҳирани ҳисоблашдаги геологик ва ишлатиш блоклари усуллари. Фойдали 
қазилма конларининг сифат кўрсаткичларини геометриялаштириш. Уларни кўришнинг 
усуллари. Систематик ва эҳтимолий хатоларнинг таъсир килиш коэффициенти. Ўлчаш 
натижалари бўйича коэффициентни аниқлаш.