Ўқув фанининг долзарблиги ва олий касбий таълимдаги ўрни

Bank va moliya tizimida islohotlarni jadal davom ettirish, sohaga zamonaviy bozor mexanizmlarini keng 
joriy etish. 
Mamlakatimizda bank kapitalining asosiy qismi davlatga tegishli ekani-bank tizimidagi asosiy muammo. Uning 
bank sektorida sog‘lom raqobatga, xizmat ko‘rsatish sifatiga salbiy ta’sir qilayotgani. 
Xalqaro moliya institutlari ko‘magida bank-moliya tizimini rivojlantirish bo‘yicha uzoq muddatli strategiya ishlab 
chiqish lozimligi. 
Bank tizimiga xususiy va xorijiy kapital kirib kelishi hisobidan davlat banklari ulushini bosqichma-bosqich 
kamaytirib borishning sohada raqobat muhitini yaxshilashga, tijorat banklari faoliyatini, kreditlash sifati va madaniyatini 
har tomonlama oshirishga xizmat qilishi. 
Moliya bozorlari, jumladan, fond bozorini rivojlantirishning yangi iqtisodiy sharoitda asosiy maqsadlardan biri 
ekanligi. 
YAngi moliyaviy instrumentlarni joriy etish va obligatsiyalar chiqarish orqali bank xizmatlari ko‘lamini yanada 
kengaytirish, ilg‘or axborot texnologiyalari asosida bank tizimini rivojlantirish zarurligi. 
Investorlarga qulay sharoit yaratish uchun valyuta bozorini yanada erkinlashtirishning talab etilishi. 
XVII BOB. NOBANK MOLIYA-KREDIT MUASSASALARI 
Reja: 
17.1. Nobank kredit tashkilotlari va ularni tashkil etish 
17.2. Kredit uyushmalari va ularning operatsiyalari
17.3. Mikrokredit tashkilotlari
 
17.1. Nobank kredit tashkilotlari va ularni tashkil etish 
 

---

Nobank kredit tashkilotlari deganda tor doirada ixtisoslashgan va alohida bank operatsiyalarini amalga oshirish huquqi 
bo’lgan kredit tashkiloti tushuniladi. Nobank kredit tashkilotlari har qanday bank operatsiyasini amalga oshira olmaydi. 
Xususan: 

yuridik 
va 
jismoniy 
shaxslariga 
hisob-kitob 
xizmatlarini 
ko 'rsatish va pul o 'tkazmalarini amalga oshirish;

hisob —raqam ochish va yuritish

vakillik hisob varaqlarini ochish va pul mablag'larini o'z nomiga joylashtirish va boshqa shu kabi operatsiyalar shular 
jumlasidandir.
Nobank kredit tashkilotlarining vujudga kelishining asosiy sabab-laridan biri tez va kichik miqdordagi kreditlarni berish, 
nisbatan yuqori foiz toiovlarni to'lash hisoblanadi. Chunki, tijorat banklari kredit summasi qancha bo'lishidan qat'iy nazar 
barchasiga bir xil talabni qo'yadi va biunga ko'pchilik hollarda ma'lum kun talab etiladi. 
Xalqaro amalyotda nobank kredit tashkilotlariga: 
> 
kredit uyushmalari;
>
 mikrokredit tashkilotlari;
> 
lombardlar;
>
 lizing kompaniyalari;
> 
faktoring kompaniyalari kiradi.
Lizing kompaniyalari bahosi yuqori va muddatli foydalaniladigan tovarlarni to'la qiymatda sotib olib ularni lizingga 
beradi: 
a)
moliyaviy lizing; 
b)
operativ lizing. 
Nobank kredit tashkilotlari faoliyatidagi quyidagi xos xususiyatlariga ega. Nobank kredit tashkilotlari faqat alohida 
olingan bank operatsiyalarini amalga oshiradi. 
Nobank kredit tashkilotlari faoliyati tor doirada ixtisoslashgan bo'ladi. Bu ularni raqobatbardoshligini ta'minlash 
imkoniyatini beradi. 

---

Nobank kredit tashkilotlari faoliyati Markaziy bank tomonidan Tijorat banklari faoliyati kabi qattiq nazorat qilinmaydi. 
Nobank kredit tashkilotlarining resurs bazasi quyidagi manbalardan tashkil topadi:-
ustav kapitali;
-
boshqa tashkilotlarga berilgan moliyaviy yordam; 
-
o'z a 'zolaridanjalb qilingan pul mablag'lari; 
-
tijorat banklarining kreditlari; 
-
sof foyda;
-
foyda hisobidan shakllantirilgan zaxiralar; 
-
o 'tgan uillaming taqsimlanmagan foydasi. 
O'zbekiston Respublikasida faktoring kompaniyalari mavjud emas. Faktoring operatsiyalarini tijorat banklari bajaradi. 
Ammo ular tovar hujjjatlarini regress huquqi bilan sotib olishi mumkin emas. 
Lizing kompaniyalari uzoq muddatli kreditlar bozorida tijorat banklari bilan raqobat qila oladilar. Ular bahosi yuqori va 
uzoq muddat foydalaniladigan tovarlarni uzoq muddatli ijaraga beradilar. Lizing shartnomalarining' o'rtacha muddati 3-5 yilni 
tashkil qiladi. Ammo lizing kompaniyalarining zaif jihati bo'lib ularda resurslar yetishmaydi. Ular faoliyatini asosan o'z 
mablag'lari hisobidan moliyalashtirishga majburdirlar. Shu sababli ular tijorat banklarining uzoq muddatli kreditlarini keng 
ko'lamda jalb qiladilar. 
O'zbekiston Respupblikasida lizing operatsiyasi bilan tijorat banklari va lizing kompaniyalari shug'illanadi. Asosiy 
muammo shun-daki, to lizing obyekti lizing-oluvchi tomonidan qabul qilib olinma-gunga qadar tijorat banklari lizing kreditiga 
foiz hisoblay olmaydi. 
Kliring uylari (palatalari) nobank kredit tashkiloti hisoblanadi va ular chek va hosilaviy qimmatli qog'ozlar bo'yicha 
o'zaro hisob-kitob-larni amalga oshiradi. Kliring palatasi har bir ishtirokchiga bankda hisob ochadi. Bu hisoblar mazmuniga ko'ra 
aktiv-passiv hisoblar hisoblanadi, ya'ni bu schyotlar debit yoki kredit qoldiqqa ega boiishi mumkin. 
Ko'pchilik mamlakatlarda nobank kredit tashkilotlari faoliyati Markaziy bank tomonidan tartibga solinadi va nazorat 
qilinadi. Ammo Angliya, German iya, Lyuksenburg kabi mamlakarlarda ular nazorat funksiyasiga ega emas. Shu sababli ushbu 
mamlakatlarda nobank kredit tashkilotlarining faoliyati moliya bozorining regulyatori tomonidan nazorat qilinadi. Nazorat 
jarayonida nobank kredit tashkilotlarining ustav kapitalining minimal miqdoriga nisbatan talablar qo'yiladi.