Ўқув фанининг долзарблиги ва олий касбий таълимдаги ўрни

MAVZU: TIJORAT BANKLARINING OPERATSIYALARI. 
REJA: 
1.Tijorat banklarining passiv operatsiyalari 
2. Tijorat banklarining aktiv operatsiyalari 
3. Tijorat banklarining noananaviy operatsiyalari 
Tijorat banklari asosan jamiyatdagi vaqtinchalik bo‘sh pul mablag‘larini jalb qilish va ushbu mablag‘larni tegishli 
maqsadlarda joylashtirish orqali tegishli foydani shakllantiradi. Banklarning vaqtinchalik mablag‘larni jalb qilish bilan 
bog‘liq operatsiyalari passiv operatsiyalar hisoblanadi. Banklarning passiv operatsiyalari tegishli xarajatlar evaziga 
amalga oshiriladi. Demak, tijorat banklarining passiv operatsiyalari natijasida moliyaviy resurslarni shakllantiradi. 
Resurslar ikkita yirik manba: jalb qilingan mablag‘lar va o‘z mablag‘lardan iborat. Resurslar bank balansining passivida 
hisobga olib boriladi. Tijorat banklari balansi passivining asosiy ulushini majburiyatlar (jalb qilingan mablag‘lar) tashkil 
etib, ulvar jami bank resurslari tarkibida 85-90 foizdan iborakt bo‘ladi. 
Majburiyatlarni muddati va vujudga kelio‘ manbasiga qarab: barqaror va beqaror mablag‘larga, ular uchun 
to‘lanadigan xarajatlar miqdoridan kelib chiqib: arzon va qimmat mablag‘larga ajratish mumkin. 

---

Jalb qilingan mablag‘larning manbasi: 
Depozitlar: 
-
chaqirib olinguncha saqlanadigan depozitlar; 
-
muddatli depozitlar; 
-
jamg‘arma depozitlar; 
Xalqaro bank amaliyotida bank resurslari tarkibida depozit mablag‘lar, ayniqsa muddatli depozitlar asosiy ulushni 
tashkil etadi. Bank resurslari tarkibida muddatlli depozitlar ulushining yuqoriligi banklarning moliyaviy barqarorligini 
mustahkamlashga va to‘lovga layoqatligini taminlashga bevosita tasir ko‘rsatadi. Takidlash lozimki, respublikamiz tijorat 
banklari resurslari tarkibida muddatli mablag‘larning ulushi ortib borish tendensiyasiga ega bo‘lib, ushbu ko‘rsatkich 
2001 yil yanvar holatiga taxminan 7-8 foizni tashkil etgan bo‘lsa, 2008 yil 1 yanvar holatiga ko‘ra 17 foizga, 2018 yil 1 
yanvar holatiga ko‘ra 30-35 foizni tashkil etgan. 
Depozitsiz mablag‘lar: 
-
banklararo kredit resurslari; 
-
hukumat hisobvaraqlaridagi vaqtincha bo‘sh mablag‘lar; 
-
tijorat banklardan olingan resurslar 
-
boshqa mablag‘lar; 
Banklarning depozit bo‘lmagan mablag‘lari tarkibida moliya bozoridan jalb qilimngan banklararo kredit resurslari 
asosiy salmog‘ni tashkil etadi. Banklararo kreditlar asosan qisqa muddatli xarakterga ega bo‘lib, odatda ushbu kreditldarni 
berish va olish jarayoni o‘zining tezkorligi ilan muhim ahamiyatga ega. Ushbu jarayon bo‘yicha asosiy opreatsiyalar 
banklarning vakillik hisobvaraqlari doirasida amalga oshiriladi. YAni, tijorat banklari o‘zaro kelishuvga erishganda 
mablag‘lar vakillik hisobvaraqlari orqali o‘tkazib beriladi. SHu bilan birga ushbu kreditlar tijorat banklari uchun nisbatan 
arzon va muddatli jihatidan