Ўқув фанининг долзарблиги ва олий касбий таълимдаги ўрни

 
 
Mavzu:O`zbekiston Respublikasi bank tizimi va uning tarkibi 
 
REJA: 
1. O‘zbekiston Respublikasi bank tizimi va uning shakllanishi 
2. O‘zbekiston Respublikasi bank tizimi va banklar faoliyatining huquqiy asoslari 
3. O‘zbekiston Respublikasi bank tizimining rivojlanish bosqichlari 
4. O‘zbekiston Respublikasi bank tizimining tarkibi 

---

1. O’zbekiston bank tizimining tashkil topishi va rivojlanishi . 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida mamlakat bank tizimi ikki bog’indan tashkil topadi. Bank tizimi-bu malum tarixiy 
davr ichida shakillangan va tegishli qonun xujatlari asosida mamlakatda pul kredit munosabatlarini tashkil etadigan va 
tartibga soladigan muassasalar majmuidir. Bozor iqtisodioti sharoitida faoliyat yuritayotgan davlatlarning deyarli 
barchasida bank tizimi ikki pog’onadan iborat bulib, ushbu banklar mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy sharoiti va tarixiy 
shakilanishiga qarab o’ziga xos xususiyatlar asosida faoliyat yuritiladi.O’zbekiston ham bank tizimi ikki pog’onadan 
iborat bulib ularning faoliyati tegishli qonun hujjatlari asosida tartibga solinadi. Ikki pog’onali bank tizimida banklar-
emission bank (Markaziy bank) va emission bulmagan (tijorat banklari, kredit uyushmalari, mikro-kreditdav tashkilotlar, 
lombardlar) banklardan tashkil topadi. 
O’zbekitoston ikki pag’onali bank tizimining shakillanishi 1987-1990 yillarda, sobiq Davlat bankini islox qilish 
davriga tigri keladi.O’sha davrda asosiy e’tibor monopol emission bank xisoblangan .Davlat bankining tashkiliy 
tuzulmasini keskin o’zgartirish orqali, iqtisodiyotni rivojlantirish va mijozlar bilan ishlaydigan ixtisoslashgan banklarni 
tashkil etishga qaratiladi . Bank tizimida mustaqillikgacha bulgan davrda amalga oshirilgan isloxatlarning asosiy 
konsepsiyasi sifatida quyidagilarni keltirish mumkin : 

Ikki pog’onali bank tizimini tashkil etish . 

Davlatning ixtisoslashgan banklari xujalik xisobi o’zini o’zi moliyayashtirilishda o’tkazish ; 
Xujalik yurutuvchi subektlariga yangi bank xizmatlarini taklif etish zamonviy hisob-kitob shakllarini va kredit 
munosabatlarini amalyotga joriy etish masalalari shular jumlasdandir. 
O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining muassasalari barcha soliqlar va boshqa majburiy tulovlarini 
tulashdan ozot qilinadi, yagona ijtimoiy tulov bundan mustasno. 
Markaziy bank mamlakat banklarining banki hisoblanib tug’ridan-tug’ri aholi va mijozlarga bank xizmatlarini 
kursatmaydi.”Markaziy bank tug’risida”gi Qonunning 31 modasida belgilangan holatlar bundan mustasno. Unga ko’ra 
Markaziy bank, qonun xujatlarida nazarda tutulgan tartibga va sharoitda davlat xokimyati va boshqaruv organlari ayrim, 
davlat qumitasi va muassasalar va tashkilotlarning asosiy hisob varoqlarida xizmat kursatish buyicha bank 
aperatsiyalarini amalda oshirish. 

---


Monetar siyosatini hamda valyutani tartibga solish soxasidagi siysatni shakilantirish qabul qilish va amalga 
oshirish. 

O’zbekiston Respublikasi hisop kitobining samarali tizimini tashkil etish va taminlash; 

Banklar kredit uyushmalari, mikrokiridid tashkilotlari va grovxonlar faoliyatini litsenziyalash xamda tartibga 
solish, banklar kredit uyushmalari, mikrokredit tashkilotlari va garovxonalarni nazorat qilish, qimqtli qog’ozlar 
bilankalari ishlab chiqarishni litsenziyalash ; 

O’zbekiston Respublikasining rasmiy oltin valyuta rezervlarini, kelishuvga binoan xukumat rezervlarini qushgan 
xolda saqlash va tasavur etish; 

Mamlakatda yagona emission organ vazifasini amalda oshiriladi . Markaziy bank o’tgan yil faoliyatini mustaqil 
auditor tashkilotlar tekshirividan keyin hisobotni keyingi yilning 15-mayidan kechiktirmasdan Oliy Majlis Senati ko’rib 
chiqishi uchun taqdim etadi va hisobot beradi . 
Markaziy banking oily organi uning Boshqaruvidir. Boshqaruv Markaziy bank sifatida va faoliyatning asosiy 
yunalishlarini belgilab beradi, bankni boshqaradi .Boshqaruv tarkibida markaziy Markaiy bank Raisi, uning urinbosarlari, 
shuningdek, bankning asosiy bulinma raxbarlari kiradi. 
Boshqaruvining majlislari oyiga kamida bir marta o’tkazib turiladi, boshqaruv majlisida quyidagi masalalar kurib 
chiqiladi va hal etiladi. 

Monitor siyosatining asosiy yunalishlarini, shu jumladan, Markaziy bankning ochiq bozordagi operatsiyalari 
kulami, Markaziy bankning hisob va ssuda berishdagi foiz stavkalari hamda banklarning Markaziy bankdai majburiy 
rezervlari normasini belgilaydi; 

Markziy bankning normative hujtlarni tasdiqlaydi; 

Markaziy bankning xalqaro tashklotlardagi ishtiroki masalasini hal qiladi; 

O’zbekiston Respublikasi Hukumatiga beriladigan ssudalar miqdori va shartlarni tasdiqlaydi; 

Banklar uchun iqtisodiy normativlarni va kredit uyushmalari mikrokredit tashklotlari hamda garovxonalar uchun 
moliyaviy operatsiyalar o’tkazish qoidalarini tasdiqlaydi’ shuningdek ularga rioya etilishini ko’rib chiqadi 

---


Bank faoliyati bilan shug’ullanish uchun litsenziyalar berish va ularni chiqarib olish to’g’risida qarorlar qabul 
qiladi’ kredit uyushmalari’ mikrokredit tashkilotlari va garovxonalar faoliyati shuningdek qimmatli qog’ozlar blankalar 
ishlab chiqarish litsenziyalanishini amalga oshiradi 

Markaziy bankning tashkiliy tuzilmasini belgilaydi 

Markaziy bank muassasalari hamda korxonalarni tashkil etadi qayta tuzadi va tugatadi 

Markaziy bank xarajatlari va daromadlari smetasini tasdiqlaydi 

Markaziy bankning yillik va moliya hisobotlarni ko’rib chiqadi 

Markaziy banknng tarkibiy bo’limlari muassasalari va korxonalari raxbarlarini tasdiqlaydi 

Markaziy bank tarkibiy bo’linmalari uning muassasalari va korxonalari raxbarlarini tasdiqlaydi 

Markaziy bank tarkibiy bo’limlari uning muassaslari va tashkilot raxbarlarining hisobotlari hamda maruzalarni 
tinlaydi 

Markaziy bank xodimlarini ishga yollash ishdan bo’shatish ularning mehnatiga haq to’lash shartlarini shuningdek 
ularni kreditlar olishi va aksiyalar sotib olishi tartibini qonun hujjatlariga muvofiq belgilaydi 

Markaziy bank vakolati doirasidagi boshqamasalalarni ko’rib chiqadi va xal qiladi.