Ўқув фанининг долзарблиги ва олий касбий таълимдаги ўрни

MAVZU: BANK INQIROZLARI 
REJA: 
1. Bank inqirozi tushunchasi 
2. Bank inqirozini belgilovchi mezonlar 
3. AQSH da yuz bergan bank inqirozlari 
4. Skandinaviya davlatlarida, Lotin Amerikasida yuz bergan bank inqirozlari 
Bank inqirozlarining kelib chiqish sabablari
Har qanday inqiroz shuningdek, bank inqirozi ham iqtisodiy ja-rayonlarning buzilishi natijasida yuzaga 
keladi. U milliy daromadlarni yo'qotilishi natijasida iqtisodiy va moliyaviy mexanizm funksiyalarini samarali amal 
qilishiga salbiy ta'sir ko'rsatadi. Bank tizimi istalgan iqtisodiyotning pul, moliya, kredit tizimlarining bir qismi 
hisoblanib, unda inqirozlar ichki va tashqi omillar yoki boshqa tizimlar ta'sirida yuzaga kelishi mumkin.Bank 
inqirozlarining kelib chiqish sabablari bir qator olimlar tomonidan uzoq yillar mobaynida turilicha muhokama 
qilinib kelingan. Bu xususida ilk qarashlar asosan omonatchilar, bank mijojozlari va aksiyadorlari tomonidan 
vahima (panika) qilish natijasida pul mab-lagiari (omonatlari) ni banklardan yoppasiga olish orqali banklarning 
likvidlilik darajasiga asossiz ravishda ta'sir etishi bilan bog'liqdir.Omonatchilar, bank mijojozlari va 
aksiyadorlarning bunday harakati banklar likvidlilik holatiga salbiy ta'sir etadi. Natijada banklarga jiddiy 

---

moliyaviy bosim oqibatida banklar aktivlarni sotishga majbur bo'ladi. Agarda mavjud siyosatni o'zgartirish orqali 
bank inqirozlarining oldi olinmasa, ular tizimli hamda tashqi omillar ta'siri ostiga ham tushib qolishi ehtimoldan 
holi emas. 
Bank inqirozlari xususidagi keyingi qarashlar banklarning to'lov qobiliyatiga ega bo'lmaslik holatini keltirib 
chiqaruvchi balans aktiv qismidagi yo'qotishlarga asoslanadi. Banklar aktivlari sifatida uzoq muddat davomida 
yo'qotishlarning mavjud bo'lishi, odatda noho'sh makroiqtisodiy jarayonlar, bozor tangligi, hukumat siyosati (yoki 
aralashuvi) va firibgarliklar bilan bog'liqdir. Shuningdek, mazkur qarashlaming aksariyati iqtisodiyot 
tamoyillaridagi o'zgarishlar hamda biznes sikllarining tabiiy mahsuli ekanligiga asoslanadi. Bank inqirozlarining 
makroiqtisodiy nuqtai-nazardan kelib chiqishi nobarqaror makroiqtisodiy siyosat, global moliyaviy shart-
sharoitlar va valyuta kurslari ayriboshlash mexanizmiga oid muam-molarga bogiiq. Haddan ortiq pul-kredit 
ekspansionistik siyosati va fiksal siyosat kredit inqirozini, qarzlarni haddan ortiq ko'p jalb qihsh va real aktivlarga 
investitsiyalarni safarbar qilish bank aktivlari sifatining pasayishiga olib keladi. 
Amerikalik iqtisodchi olimlar Karmen M. Reynxart va Kennet S. Rogoff bank inqirozlari kelib chiqishining 
ilk sabablari sifatida kredit inqirozlari va aktivlar narxi bilan bog'liq pufak (ko'pik) larning vujudga kelishini 
ko'rsatib o'tadilar. Bu kabi makroiqtisodiy tanglikni iqtisodiyoti rivojlanayotgan mamlakatlarda kuzatish mumkin. 
Iqtisodiyoti rivojlanayotgan mamlakatlar boshqa mamlakatlardan qisqa muddatli xorijiy valyutadagi qarzlarni jalb 
qilish orqali valyuta kursining qadrsizlanishi, xalqaro bozorda foiz stavkalarining oshishi va xalqaro savdo 
shartlarining o'zgarishi natijasida yuqori kredit riskini vujudga keltiradi.Misol uchun, 1980 yillarda G'arb 
mamlakatlari banklari Lotin Amerikasi mamlakatlariga iqtisodiy o'sishni ta'minlash va joriy operatsiyalar 
bo'yicha defitsitni qoplash maqsadida katta miqdorda qarzlar (AQSh dollarida) ni ajratadi. Katta miqdordagi 
xorijiy mablag'larning oqib kelishi qarzdor mamlakatlarda real amalmashuv kursining keskin oshishiga olib kelib, 
bir qancha qarzdorlarning defolt holatiga kelishiga sabab bo‘ldi. Natijada mazkur inqiroz 800 mlrd. AQSh 
dollaridagi umumiy qarz mablagiarining 250 mlrd. AQSh dollaridan voz kechish orqali yakun topdi. Bank 
inqirozlari kelib chiqish sabablarini bir qancha omillar orqali yaqqolroq yoritib o'tishga harakat qilamiz.