Ҳуқуқ кафедраси

3.1. Ислом илоҳиёти, унинг асосий ақидалари. Калом фалсафаси


Ж
Ислом динининг асл инсонпарварлик моҳиятини чуқур очиб бериш мақсадида биз азим пойтахтимиз Тошкент шаҳрида Ўзбекистондаги Ислом маданияти марказини барпо этишга қарор қилдик. Нега деганда, “Жаҳолатга қарши – маърифат” шиори остида мана шундай марказни ташкил этишни бугунги даврнинг ўзи тақозо этмоқда.


Шавкат Мирзиёев,
1-жилд, 469-бет, 2017.


оҳилия (араб. – билимсизлик, жаҳолат) – араблар тарихининг исломдан илгариги даврига берилган ном. Жоҳилия тушунчаси Қуръоннинг бир неча сураларида учрайди. (“Оли – Имрон”, 154; “Моида”, 50; “Аззоб”, 33; “Фатҳ”, 26). Атаманинг пайдо бўлишига муайян сабаблар бўлган. Зеро, исломдан олдинги арабларнинг кўпчилиги “жаҳл” туйғусига хос бўлган.
Бу бошқаларга нисбатан бешафқат ва ваҳшиёна муносабатда бўлишда ўз ифодасини топган (қасос олиш зарурати, гўдак қизларни тириклайин кўмиш, ўзга қабила вакилига душман сифатида қараш ва бошқа). Жоҳилия араблари нариги дунёга ишонмаган. Ислом ғалабасидан сўнг улар даҳрийлар ёки мушриклар (Аллоҳга бошқа худоларни шерик қилувчилар) деган номларни олган. Ислом вужудга келиши арафасида Жанубий Арабистон аҳолисининг эътиқодида катта ўзгаришлар юз берди. Арабистон ярим оролининг жанубида ҳам, шимолида ҳам аксарият аҳоли ҳар хил бут-санамларга сиғинарди, яъни кўпхудолик эътиқодида эди. Аммо арабларнинг бутпарастлиги фақат тотемизм, фетишизм каби ибтидоий, илк дин шакллари эмас, балки узоқ йўлни босиб ўтган, нисбатан ривожланган кўпхудолик эди. Тотемизмнинг яққол далили сифатига кўра араб қабилаларининг номини келтириш кифоя: асад (арслон), калб (ит), бакр (бўталоқ), саълаб (тулки), зиб (бўри) ва ҳоказо. Фетишизм қадимги арабларда асосан метеорит ва вулқоний тошларни муқаддаслаштириш, уларга сиғинишда ўз ифодасини топди. “Жоҳилия” адабиётида марҳумларнинг “жони” ёки “арвоҳи” ҳақида кўплаб ривоятлар бор. Баъзи бадавий қабилалар қадимги мисрликлар сингари инсон вафотидан сўнг, унинг “жони” яшашда давом этишига ишонганлар.
Ш
Жаҳолатга қарши маърифат ва таълимни кучайтириш орқали курашиш, шу асосда башарият фаровонлигини тарғиб қилиб, инсонларни эзгуликка даъват этиш... муҳим аҳамият касб этади.