Utepbergenov Farxad

 

 

Yangi Gvineya xalqlari. 

 

Orolning Sharqiy qismi Papau-Yangi Gvineyasida 4,1 mln asholi 

yashaydi.(1995y), G’arbiy tomoni İrian-Jay İndoneziyaga qaraydi. Axolining 90% 

papuaslar,-700 ga yaqin etnos mavjud. 

Eng yirik til oilasi transogvineya tillarida 85%, Sepik-ramuda tilida 8%, 

torichellida 7% asholi gaplashadi. Eng yirik etnoslar; enga 250 ming, chimbu 220 

ming, kamano 140 ming va shokazo. 

Antropologik jishatdan sham papuas  va melaneziyaliklar tipi (Avstroloid 

irqi) farqlanadi. İkkala tipda sham jingalak soch, qalin lab, keng burun bwlsada 

papuaslar chwzinchoq yuzlari, burunlari ёysimonligi bilan ajralib turadi. Yangi 

Gvineyaliklar swqa deshqonchiligi bilan shug’ullanib-taro, yams, batat, banan, 

shakarqamish, kokos va saga palmalari, non daraxti etishtiradilar. Annaviy 

---

 

11

meshnat qurollari -tosh bolta, chwqmor, uchi wtkir taёq (swqa)bwlgan. Uy 

shayvonlaridan: chwchqa, tovuq va it boqqanlar. Deshqonchilikdan tashqari 

ovchilik, qisman baliqchilik mavjud. Shunarmandchiligi deshqonchilikdan ajralib 

chiqmagan. 

 

Qishloqlarida asholi soni 100-150 kishidan iborat. Kwp joylarda erkaklar 

uylari saqlanib qolgan. Uylari ustunlar ustiga qurilgan bwlib bambuk va daraxt 

pwstloqlari asosiy qurilish ashёsi shisoblangan. Tomlari palma yaproqlari bilan 

ёpilgan. Uylari asosan twg’ri twrt burchakli qurilgan. 

 

Erkaklarning ananaviy kiyimlari tapadan qilingan belbog’chalar bwlsa, 

aёllari wsimlik tolalari va wtlardan kichkina yubkachalar kiyishgan. Zeb-ziynatlar 

asosan erkaklarda bwlgan.  

Taomlari. 

 Asosan wsimlik mashsulotlaridan bwlib, gwsht kam istemol qilingan. 

Taomlarni ochiq olovda tayёrlashgan. Olovni esa ishqalash ywli bilan olishgan. 

Tuzni kuldan ajratganlar.  

 

Papuaslarda qabilalar bwlsada ular kwproq etnik xususiyatga ega. 

Papuaslarda qabila boshliqlari (germanlar, slavyanlardagi kabi), qabila tashkiloti 

strukturalari bwlmagan. Ularni faqat til va madaniy birlik bog’lab turgan. 

Papuaslar qabila urug’chilik-patriarxal bwlib, urug’ jamoalari fratriyalarga 

bwlingan.  

 

Papuaslar jamoalari 3 asosiy turga: 

1.  Qon-qarindoshlik. 

2.  Geterogen jamoa (getera-wynash) 

3.  Qwshnichilik jamoalariga bwlinadi. 

Papuaslarning diniy tasavvurlari xilma-xil bwlib, bazi qabilalarda totemizm, 

seshrgarlikka ishonch sham keng ёyilgan.