Utepbergenov Farxad

Kiyimlari. 

 Evropa asholisi kiyimlari wz taraqqiёtida  eng sodda kwrinishidan tortib 

bugungi kundagi zamonaviy turlarigacha  bwlgan davrlarni boshdan kechirgan. 

Eng qadimgi belbog’chadan keyinchalik shimlar, yubkalar uchun elka 

beldan yuqoriga kiyadigan kiyim turlari shakllangan. Kwylakning wtmishdoshi 

twg’ri burchakli gazmol dastlab boshdan (kalla kirish uchun) wrtasidan kesib 

teshik qilingan va ikki ёni tikilgan. Rim tunikasi, yunonlar xitoni sham shu tarzda 

tikilgan. Uning ustidan antik davrda tikilmagan wrama kiyim ёki plash kiyilgan. 

(Rim togasi, yunon ximatoni) Wrama kiyim elkada bog’lanib qwyilgan ёki 

qistirilgan. Tikilgan kiyimlar kwp xollarda shimol ёki chwl xududlari asholisiga 

xos bwlgan.  

 Antik 

davr 

ёdgorliklarida: skiflar, daklar, slavyanlar, germanlar va keltlar 

shim ёki  ёpiq elkaga kiyiluvchi kiyimlarda tasvirlangan. Rimliklar shim kiyishni 

varvarlarga xos belgi shisoblaganlar. Buyuk xalqlar kwchishi german 

slavyanlarning ilgarigi Rim imperiyasi xududlarida tarqalishi shimning sham keng 

miqёsda istemolga kirishini taminlagan. Dastlab shim deyarlik barcha xududlarda 

tor kiyilgan. Keng shalvar tipining ёyilishi turklar istilosi bilan bog’liq bwlishi 

eshtimol. Kalta shim kelt va german davlatlarida zadagonlar (pantalonlar) kiyimi 

sifatida tarqalgan. 

 

Aёllarning belgacha kiyimlari fartuk tipida bwlib, (kwpincha 2ta) yubkalar 

bir nechtadan kiyilgan (ayniqsa bayramlarda). XIX asrda moda bwlgan «tyurngor» 

lar sham shu bilan bog’iq bwlgan. 

Beldan tepaga (elkagacha) kiyadigan kiyimning turlari gazmoli va sifati 

sham  xilma-xil bwlgan. Boshlik (kopyushon)  «bluza»-uzun kwylak 

frantsuzlarda, beshmet (kaftan) kavkazda keng tarqalgan. 

Bugungi kunda evropaliklar ananaviy kiyimlari qisman qishloq asholisi 

tomonidan ёki bayramlarda kiyiladi. 

İjtimoiy turmushi va manaviy madaniyati. Deyarlik barcha Evropa 

xalqlarida oilaviy turmush formalari umumiy bwlib, kichik oilalar shukmronligi 

bilan xususiyatlidir. Patriarxal-urug’chilik tartiblari albanlar («fas»), 

chernogoriyaliklar («birodarlik») tog’li shotlandlarda («klan») va Kavkaz 

xalqlarida saqlanib qolgan xolos. 

 

Xususan kavkazliklar meshmondorchilik va qwnoqlik, otaliqlik (abshaz, 

adeglar) qoidalariga rioya qilishib kelmoqda. 

 

Yirik patriarxal oilalar yaqin wtmishda Bolqon xalqlarida bolgarlar, 

makedoniyaliklar, serblar, bosniyaliklar va albanlarda mavjud bwlgan. Ularda bu 

oila turi «zadruga» deb nomlangan. Yirik patriarxal oilalar boshlig’i «domachina» 

va aёl «domachitsa» xwjalikni boshqargan. Yirik oilalar shotland, basklar va 

norvegiyaliklarda sham bwlgan. 

 

Patriarxal oilalar jamoasi buzilishi davrida «minorat» (kelt, germanlar, 

qisman slavyanlarda) wrta asrlarda «mayorat» udumi bilan almashtirilgan. 

---

 

44

 

Patriarxal oilalar  udumlarining xususiyatlari XVII-XVIII asrlarda 

Kavkazdagi keng miqёsdagi  tarqalishi kuzatiladi. Jumladan tadqiqotchilar 

armanlar shovlisida 20 tagacha beshik bwlganligini ёzganlar.  

Oilaviy urf-odatlarda, xususan twy marosimlarda malum arxaik kwrinishlar 

saqlanib qolgan. Masalan kelin wg’irlash, qalin twlash, kelinni «sotib olish 

udumi», kelin uchun twlovlar kabilar shashar va qishloqlarda saqlanib qolgan. 

Qalin olish Sharq, Evropa, Volga bwyi va Kavkaz xalqlarida sham mavjud. 

---

 

45