Усмонхон алимов

 
Усмонхон Алимов

159
Кутиб олиш
Меҳмон ёки катта ёшли киши келганида бошқа­
ларнинг ўрнидан туриб кутиб олиши одобдандир. Бу фа­
зилат ҳақида фарзандларга таълим бериш ва шунга одат­
лантириш лозим.
Ойша (розияллоҳу анҳо): “Йўл кўрсатиш, бош қа риш 
ва йўналтириш бўйича Расулуллоҳга (соллаллоҳу алайҳи 
ва саллам) ўхшайдиган бирор кишини кўр мадим. Расу
­
ли Акрам қизлари Фотимага (розияллоҳу анҳо) туриш 
ва ўтиришда ҳам ўрнак эдилар. Агар Фотима Пайғамбар 
(сол лаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳузурларига кирса, у зот 
ўринларидан туриб, пешо наларидан ўпиб, ўринларига 
ўтқизардилар. Пайғамбар (сол лаллоҳу алайҳи ва саллам) 
ҳам Фотима (розияллоҳу анҳо) олдига кирсалар, у ҳам 
ўрнидан туриб, ўринларига ўтқизар эди”, дедилар 
(Имом 
Бухорий, Абу Довуд ва Имом Термизий ривояти).
Абу Ҳурайрадан (розияллоҳу анҳу) ривоят қи линган ҳа­
дисда бундай дейилган: “Пайғамбар (сол лал лоҳу алай ҳи ва 
саллам) биз билан суҳбатлашардилар. Агар ўринлари дан 
тур салар, биз ҳам турар эдик” 
(Насоий ва Абу Довуд ривояти)
.
Умар ибн Соиб ривоят қилади: “Расулуллоҳ (сол лал ло­
ҳу алайҳи ва саллам) ўтирганларида оталари (эми зиш жи­
ҳатдан) келди, кийимларининг бир қис мини тў ша дилар, у 
киши унга ўтирди. Сўнгра оналари (эмиз ган) келди, кийим­
ларининг бошқа томонидан бир қис мини қўйди лар, она
­
лари унга ўтирди. Сўнгра эмик дош укалари келди. Шунда 
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ўринлари дан ту
­
риб, олдиларига ўтир ғиздилар” 
(Абу Довуд ривояти).
Имом Бухорий ва Имом Муслим ривоят қилиш ган 
ҳадиси шарифда бундай дейилади:
 َمَّلَسَو ِهْيَلَع ُللها ىَّل َص ُّيِبَّنلا َلاَق ِدِج ْسَمْلا ىَلِإ اَنَد اَّمَل ٍذاَعُم َنب َدْعَس َّنَأ
ْمُكِرْيَخ ْوَأ ْمُكِدِّيَس ىَلِإ اوُموُق :ِرا َصْنَْلِل
www.muslim.uz

---

160
Оилада фарзанд тарбияси
Саъд ибн Муоз масжидга яқинлашганида Пай ғам бар 
(соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ансорларга: “Улуғ лар ёки 
солиҳ кишилар келганида ўринларингиздан туринг­
лар”, дедилар.
Каъб ибн Молик бундай ривоят қилади: «Мен Ра су­
луллоҳни (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) излаб мас жид­
га бордим. Одамлар олдимга тўда­тўда бўлиб келиб: 
“Аллоҳ тавбангни қабул қилгани билан таб рик лаймиз”, 
дедилар. Масжидга кирдим. Набий (сол лал ло ҳу алайҳи 
ва саллам) атрофларида одамлар ўтир ганди. Талҳа ибн 
Убайдуллоҳ ўрнидан туриб ке либ, мени қучоқлади ва 
табриклади».
Уламолар ушбу ҳадисни аҳли илм ва аҳли фазл ки­
ши келса, маросимларда ўриндан туриш жоизлигига 
далил қилдилар. Аммо Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи 
ва саллам) ўзини улуғ санайдиган, ўз шахсияти учун 
одамлар туришларини қасд қилган, хос сифатга тақлид 
қилган кимсалар келганда туришдан қайтарганлар. Бу 
си фат, яъни баъзи кишилар йўл тутгани каби айрим лар­
ни улуғлаш ва у кишининг фахрланиб ўтириши ҳам да 
одамлар унинг атрофида тик туришлари кибр дандир.
Фарзанд кексаларни ҳурмат қилиш ва мўйсафид ларни 
эъзозлаш орқали маънан юксалади. Ёшлигидан кат та­
лар ни ҳурматлашга ўрганган одам илм, фазилат ва мақом 
жиҳатидан ўзидан юқори бўлганларни эъзозлайди.
Мураббий фарзандга бошқаларни ҳурматлаш ва уларга 
яхшилик қилишни ўргатса, фарзанд ҳаёти да во ми да фа­
зилатли кишиларни улуғлашга ва мўй са фид ларни ҳур­
матлашга интилади. Кексаликка етганлар бор, етма­
ган лар бор. Қа рияларнинг кўнглини чоғ этиб, улар нинг 
дуосини олганлар асло кам бўлмайди, ния тига етади.
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ин сон 
фарзанди яратилганида ёнида ўлимнинг тўқсон тўқ қиз 
сабаби ҳам бирга бўлади. Агар у ушбу сабаб лардан халос 
топиб яшаса, унга кексалик насиб этади”, дея марҳамат 
қилганлар.
www.muslim.uz

---