Usmanova N. Yu. Iqtisodiyot va moliyaviy menejment

 
10.2. Baho tushunchasi, ahamiyati, zaruriyati va uning funktsiyalari
Nazariy jihatdan olib qaralganda, 
baho
– tovar qiymatining puldagi 
ifodasidir. Amaliy jihatdan qaralganda esa, 
baho
– muhim iqtisodiy vosita, dastak 
hisoblanadi. Ma`lumki, qiymat ishlab chiqarish kategoriyasi bo`lib, ishlab 
chiqarishning o`zidagi mehnat sarfi bilan bog`liq munosabatlarni ifoda etadi. 
Tovarning yaratilishida moddiylashgan va jonli mehnat sarf qilinadi, ularning 
majmuasi qiymat demakdir. Ammo qiymat har qanday mehnat sarfi emas. Qiymat 
tovarni yaratishga ketgan ijtimoiy zarur mehnat sarfi, aniqrog`i ehtiyojni qondira 
olgani sababli bozorda tan olingan mehnat sarfidir, chunki mehnatning bir qismini, 
agar u kerakli bo`lmasa, bozor inkor etadi va shu qism qiymatni yaratishda ishtirok 
etmaydi. Bozorda turli mehnat sarflari umumiy, ya`ni ijtimoiy zarur mehnat sarfiga 
keltiriladi va shu sarfning pulda ifodalanishi bahoni hosil qiladi. 
Bahoning iqtisodiy mazmunini uning funktsiyalari yaqqol ko`rsatib beradi. 
Baho nimaga tegishli bo`lishidan qat`iy nazar (tovar, xizmat, ish kuchi, qarz puli 
narxini, buning farqi yo`q) besh asosiy funktsiyani bajaradi: 
1. Bozor muvozanatini ta`minlash funktsiyasi.
Bunda baho bozordagi 
talab va taklifning hajmi va tarkibiga ta`sir etish orqali ularni muvozanat holatiga 
keltiradi. 
2. Hisob-kitob, o`lchov funktsiyasi.
Baho qiymatning puldagi ifodasi, 
chunki bajarilgan ish hajmi, foyda-zararning barchasi baho asosida hisob-kitob 
qilinadi. 
3. Iqtisodiy regulyator funktsiyasi.
Baho bozor iqtisodiyotining asosiy 
vositalaridan biridir. Undagi o`zgarish bozor holati (kon`yunkturasi)ni bildiradi.
4. Raqobat vositasi funktsiyasi.
Raqobat bozor iqtisodiyotini harakatga 
keltiruvchi kuch hisoblanadi. Baho vositasida bellashuv raqobatning asosiy 

---

146 
ko`rinishlaridan biri hisoblanadi. Firmalar o`z raqiblarini yengish, ularni bozordan 
siqib chiqarish uchun bahoni o`zgartirib turadilar.