Usmanova N. Yu. Iqtisodiyot va moliyaviy menejment

uskunalardan intensiv foydalanish koeffitsientidan
foydalanish, uni 
quyidagi formula bo`yicha hisoblash mumkin:
;
P
F
INT
V
V
K
=
bu yerda:
V
F
−
vaqt birligida uskunada ishlab chiqarilgan haqaqiy mahsulot 
miqdori; 

---

63 
V
P
 
−
vaqt birligida uskunada texnik jihatdan asoslangan mahsulot 
ishlab chiqarish
Uskunadan integral foydalanish koeffitsienti 
uskunadan ekstensiv va 
intensiv foydalanish koeffitsientlarining ko`paytmasi orqali aniqlanib, uning vaqt 
va quvvat bo`yicha band bo`lishini (foydalanilishini) kompleks xarakterlaydi. 
57
,
0
8
,
0
71
,
0
=

=

=
int
eks
integr.
K
K
K
Korxonaning asosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanishning umumiy 
va qiymat ko`rsatkichlari nuqtai nazaridan kelib chiqqan holda, avvalo 
fond 
qaytimi 
haqida to`xtalib o`tish kerak. U asosiy fondlar birligiga (qiymati bo`yicha) 
to`g`ri kelgan mahsulot ishlab chiqarishni xarakterlaydi. 
U mahsulot sotishdan tushgan bir yillik tushumning (V) asosiy ishlab 
chiqarish fondlarining o`rtacha yillik qiymatiga nisbati sifatida aniqlanadi: 
s
k
F
V
F
=
Mahsulotning fond sig`imi – fond qaytimiga teskari qiymat bo`lib, quyidagi 
formula asosida aniqlanadi: 
V
F
F
ir
s
=
Fond sig`imi kapital qo`yilmalari (investitsiyalar)ni tejash yoki ko`paytirish 
bilan uzviy ravishda bog`liq bo`ladi. Masalan, mahsulot fond sig`imi pasayib, 
uning ishlab chiqarish hajmi doimiy yoki o`suvchi bo`lganda asosiy ishlab 
chiqarish fondlaridan foydalanish sharoitlari yaxshilanadi, demak, kapital 
qo`yilmalarini tejash uchun imkoniyat tug`iladi. Uni topish uchun quyidagi 
formuladan foydalaniladi: 
V
F
E
e
k

=
bu yerda: 
E
k
– kapital qo`yilmalarni tejash, so`m; 
F
e
– hisobot yilida mahsulot fond sig`imining o`tgan yildagiga nisba-
tan o`zgarishi, so`m. 
Korxona asosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanishni yaxshilashning 
asosiy yo`nalishlari sifatida quyidagilarni ko`rsatish mumkin: 

---

64 
•
smena davomida uskunalar bekor turib qolishini qisqartirish va uning 
oldini olish; 
•
uskunalarning smenalik koeffitsientini oshirish; 
•
bekor turuvchi uskunalarni qisqartirish va tugatish; 
•
ta`mirlash va profilaktika tadbirlarini o`z vaqtida va sifatli ravishda 
amalga oshirish; 
•
uskunalarni ekspluatatsiya qiluvchi xodimlarning malakasini oshirish; 
•
ishlab chiqarishni tashkil etishni va resurslar bilan ta`minlashni yaxshilash.