Usmanova N. Yu. Iqtisodiyot va moliyaviy menejment

K
K
S
S
E
S
S
K
K
T
−
−
=
−
−
=
bu yerda: 
S
1
, S
2
– eski va yangi texnika yordamida ishlab chiqarilgan mahsulotni 
tannarxi, so`m; 
K
1
, K
2
– eski va yangi mehnat vositalarining kapital xarajatlari, so`m;
T
– qoplanish muddati (yil) 
E 
– samaradorlik koeffitsienti. 
Har bir variant bo`yicha keltirilgan xarajatlar deb, mahsulot tannarxi va 
kapital mablag`larning yig`indisini shu sanoat tarmogi uchun belgilangan 
samaradorlik koeffitsientiga ko`paytirgan holda bir xil natijaga keltirishga aytiladi. 
Bir necha variantlardan eng yaxshisini tanlab olish uchun quyidagi keltirilgan 
xarajatlar formulasidan foydalanish kerak. 
S + E
N
 

 K → min
yoki

K + T
P
 

 S → min 
bu yerda:
K
– har bir variant bo`yicha sarflanadigan kapital mablag`lar. 

---

36 
S
– muayyan variant bo`yicha ishlab chiqarilgan mahsulot tannarxi;
T
P
– kapital mablag`larning normativ qoplanish muddati; 
E
N
– capital mablag`larning samaradorlik normativ koeffitsienti. 
 
3.3. Ishlab chiqarish samaradorligini oshirish omillari va yo`llari. 
Ishlab chiqarish samaradorligini oshirish, xo`jalik yuritishning bozor tizimi 
hamda har qanday davrning muhim talabidir. Samaradorlik istalgan korxonaning 
iqtisodiy barqarorligi va faoliyat yuritish qobiliyatini aks ettiradi. Har qanday 
ishda, jumladan, korxonalar faoliyatida samaradorlikning, ijobiy natijalarning 
mavjud bo`lmasligini, obrazli qilib aytganda, ovoragarchilik, vaqt, kuch va 
resurslarni yo`qotish bilan izohlash mumkin. 
Fan-texnika taraqqiyoti korxonalarning ishlab chiqarish faoliyati samarador-
ligini oshirishda muhim omil bo`lib kelgan va hozirda ham o`z ahamiyatini 
yo`qotmagan. Mazkur omildan quyidagi yo`llar bilan foydalanish mumkin: 
*
ishlab chiqarish va mehnatni mexanizatsiyalashtirish, avtomatlashtirish 
hamda kompleks ravishdagi mexanizatsiyalashtirish; 
*
asosiy texnologik jarayonlarni robotlashtirish; 
*
progressiv, mehnat hamda resurslarni tejashga yo`naltirilgan texnologik 
jarayonlarni amaliyotga kiritish va ulardan keng foydalanish; 
*
xom ashyo va materiallar (mehnat predmetlari) zamonaviy turlarini 
yaratish va ulardan foydalanish; 
*
ishlab chiqarishni tashkil qilish, rejalashtirish va boshqarish jarayonlarida 
zamonaviy 
axborot 
texnologiyalaridan, 
hisoblash 
texnikasidan 
foydalanish; 
*
ishlab chiqarish va mehnatni ilmiy tashkil qilish. 
Amaliyotda 
fan-texnika 
taraqqiyotining, 
jumladan, 
uning 
tarkibiy 
qismlarining ahamiyati va rolini inkor qiluvchi yoki tushunmovchi korxonani 
topish amrimahol. Biroq ushbu omilni amalga oshirish uchun faqatgina hohish va 
istaklarning o`zigina yetarli emas. Buning uchun 
birinchidan
, fan-texnika 
taraqqiyotining ayni paytda zarur bo`lgan yo`nalishlarini izlash va aniqlash, 

---

37 
ikkinchidan
, pul mablag`larini va boshqa zarur bo`lgan resurslar (investitsiyalar) 
izlab topish, 
uchinchidan
, zamonaviy ilmiy-texnikaviy ishlamalarga ixtisoslashgan 
ilmiy-tadqiqot institutlari, konstruktorlik, texnologik va boshqa ilmiy muassasalar 
bilan kerakli aloqalarni «bog`lash»,