Usmanova N. Yu. Iqtisodiyot va moliyaviy menejment

 
13.2. Moliyaviy koeffitsientlar va ko`rsatkichlar bilan ishlash. 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida har bir xo`jalik yurituvchi subyektning oldiga 
qo`ygan asosiy maqsadi bu foyda olishdir. Foyda ijtimoiy ishlab chiqarishni 
hamma bosqichlarining iqtisodiy kategoriyasidir. Foyda iqtisodiy kategoriya va 
moliyaviy yakun sifatida o`zining eng yuqori ahamiyatiga bozor munosabatlari, 
bozor iqtisodiyoti davrida ko`tariladi. Foydani barpo etish, uni realizatsiya qilish 
bu kengaytirilgan qayta ishlab chiqarishning, qiymat qonunining va xo`jalik 
yuritish usuli sifatida foydalanadigan xo`jalik hisobining obyektiv talabidir. 
Kengaytirilgan qayta ishlab chiqarish, ishlab chiqarishning doimo 
kengayishini, uning texnikaviy darajasini muntazam ko`tarib turishni talab etadi. 
Buning uchun ishlab chiqarishda hamma vaqt foydaga erishilishi, realizatsiya 
qilinishi va undan ishlab chiqarish giyohlari uchun foydalanish lozim. 
Foyda 
(daromad) iqtisodiy harakatning zaruriy sharti maqsadi sifatida 
qaraladi. Jahon amaliyotida foyda deyilganda ko`pincha biznes samaradorligining 
tadbir vositasi sifatida qaraladi. Foyda bu daromadlar va xarajatlar farqlanishidagi 
yuqori o`zgaruvchanlikdir. Ular orasidagi quyi o`zgaruvchanlik esa zararni 
ifodalaydi. 
Daromadlar 
– bu hisobot davrida iqtisodiy foydaning aktivlarning oqimi 
yoki ko`payishi shaklida o`sishi yoki passivlarning qatnashchilarning kapitaldagi 
omonatlaridan farq etuvchi o`sishiga olib keluvchi kamayishidir. 
Xarajatlar 
– hisobot davrida iqtisodiy foydaning aktivlarning chiqib ketishi 
yoki ulardan foydalanish shaklida kamayishi,shuningdek, qatnashchilar o`rtasida 
kapitalning kamayishiga olib keluvchi majburiyatlarning yuzaga kelishidir. 
Tahlil moliyaviy natijalar to`g`risidagi hisobotni o`qish, vertikal tahlil, 
gorizontal tahlil, trendli tahlil va ko`rsatkichlarni aniqlash usullarida olib boriladi. 

---

197 
Moliyaviy natijalar to`g`risidagi xisobotni o`qishda uning satrlar bo`yicha 
ko`rsatkichlar tartiblanishiga, moliyaviy natijaviylikni xarakterlovchi umumiy 
qatorlarning qiymat ifodasi, hisobot davri va o`tgan yilning shu davri bo`yicha 
ma`lumotlarga umumiy izoh beriladi.