Bozor infratuzilmasining moxiyati va uni vujudga keltirish zarurligi Bozor infratuzilmasi tarkibi

Mavzu: Bozor infratuzilmasi, uning tarkibi, infratuzilmani rivojlantirish

Reja:

1. 
   Bozor infratuzilmasining moxiyati va uni vujudga keltirish zarurligi
   
2. 
   Bozor infratuzilmasi tarkibi
   
3. 
   Bozor infratuzilmasini rivojlantirish – bozor munosabatlari samaradorligiga erishish vositasi
   

Kirish

O‘zbekiston Respublikasi o‘z mustaqilligini qo‘lga kiritgach, taraqqiyotimizning asosini belgilab beruvchi iqtisodiy sohadagi islohotlarga ustuvor e’tibor qaratildi. Shaxsan Prezidentimiz I.Karimov tomonidan asos solingan taraqqiyotning “O’zbek modeli”ning hayotga izchillik bilan tatbiq etib borilishi tarixan qisqa davr ichida mamlakatimiz ijtimoiy-iqtisodiy hayotida ahamiyatli sifat o‘zgarishlarga erishish imkonini yaratdi. Jumladan, mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish asosida turli shakldagi mulkchilik tizimini shakllantirish, ustuvor tarmoqlarni rivojlantirish, iqtisodiyotning barcha sohalarini erkinlashtirish, tadbirkorlik faoliyati, ayniqsa, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning rivojlanishi uchun qulay shart-sharoitlarni yaratish, o‘rta mulkdorlar sinfini qaror toptirish, xorijiy investorlar uchun zarur kafolatlarni ta’minlash kabi o‘ta muhim tadbirlar O‘zbekistonning jahon hamjamiyatida o‘z o'mi va nufuziga ega bo'lishi uchun iqtisodiy asos bo‘lib xizmat qildi. Biroq, sanab o'tilgan yutuqlar mamlakatimiz oldida turgan ozod va farovon hayotni barpo etishdan iborat ezgu-maqsadlarga yetaklovchi navbatdagi salmoqli qadam, bosqichlardan biri hisoblanadi. Mazkur maqsadga toiiq erishish uchun oldimizdaqator vazifalar turibdi. Bu borada mamlakatimiz rahbari ikkinchi chaqiriq Oliy Majlisning to'qqizinchi sessiyasida so‘zlagan nutqida “Bizning vazifamiz mamlakatimizni jamiyatimizni demokratlashtirish hamda yangilash yo'lidagi harakatlarimizni sifat jihatidan yangi bosqichga ko‘tarish va so‘zsiz bu borada amalga oshirgan ijobiy ishlarimizni qat’iyat bilan davom ettirish, ularni xalqimiz orzuqilgan marralarga yetkazishdir” deya Ta’kidlab, mazkur dasturning negizini tashkil etuvchi ustuvor vazifalar qatorida “Bozor islohotlarini yanada chuqurlashtirish, kuchli bozor infratuzilmasini yaratish, barqaror va o‘zaro mutanosib, mustahkam iqtisodiyotning muhim sharti 5 bo‘lgan erkin iqtisodiyot tamoyillarini joriy etishdan iborat” bo‘lgan ustuvor yo‘nalishni alohida ko‘rsatib berdi. Shu bilan birga 2008-yildan buyon o‘zini ko‘rsatib kelayotgan jahon moliyaviyiqtisodiy inqrozi va uning oldini olishga qaratilgan, O‘zbekistonda amaliy dastur sifatida foydalanilayotgan Prezidentimiz I.Karimov tomonidan batafsil yoritilgan “Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqrozi, 0 ‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yoilari va choraiari” nomli asarida ham “Mamlakatimizni modemizatsiyalash va aholi bandligini oshirishning muhim omili sifatida ishlab chiqarish va ijtimoiy infratuzilmani yanada rivojlantirishga alohida e’tibor qaratish lozim” deb ta’kidladilar. Ijtimoiy yo‘naltirilgan, ma’rifatli bozor iqtisodiyotiga asoslanuvchi demokratik jamiyat qurishni maqsad qilib qo‘ygan mamlakatimiz oldida bu maqsadlarga erishish yo‘llarini bosib o‘tish, ular taqozo etuvchi chora-tadbirlami amalga oshirish vazifasi turadi. Shu o‘rinda, ma’muriy-buyruqbozlikka asoslangan tizim amal qilgan chog‘da inkor etilgan, jamiyat a’zolari farovonligining yuksak darajasiga erishishda “halal beruvchi”, “yot unsur” sifatida qarab kelingan iqtisodiy hodisa va jarayonlarga qaytadan nazar tashlash, ularning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotdagi о‘mini obyektiv jihatdan baholash zaruriy ati vuj udga keldi. В unday tushunchalardan biri - bugungi kunda rivojlangan mamlakatlar iqtisodiyoti yuksak natijalari, aholi turmush darajasining muhim tomoni hisoblanuvchi infratuzilma sohasi hisoblanadi. Bu sohaning “yaratuvchanlik kuchi”, “mo‘jizakor” tabiati, iqtisodiyot jadal harakatining muhim omili ekanligi rivojlangan mamlakatlar tomonidan allaqachonlar e’tirof etilgan hamda yuksak darajada baholangan. Shunga ko‘ra, infratuzilma. ayniqsa. bozor infratuzilmasining iqtisodiy tabiatini O‘zbekistonda demokratik o‘zgarishlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyati asoslarini shakllantirishning asosiy yo‘nalishlari. Prezident I.Karimovning ikkinchi chaqiriq O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining to'qqizinchi sessiyasida qilgan m a’ruzasi. - «Ishonch» gazetasi, 2002-yil 30-avgust, № 139(1356). 2 Karimov 1.А. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, 0 ‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo'llari va choraiari. - Т.: “O'zbekiston”, 2009, 16-b. 6 o‘rganish, uning taraqqiyot omili sifatidagi imkoniyatlarini ochib berish, tarkibiy qismlarini qar tomonlama rivojlantirish tadbirlarini amalga oshirish oldimizda turgan dolzarb masalalardan biri hisoblanadi. 0 ‘zbekiston Respublikasi qonunchilik tizimini takomillashtirish borasida parlament tomonidan o‘tgan davr mobaynida xususiy mulkni huquqiy jihatdan himoya qilishni kuchaytirish, mulkdorlar sinfini shakllantirish, fermerlik harakatini mustahkamlash, iqtisodiyotni yanada erkinlashtirishni ta’minlash, kichik biznes vaxususiy tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirish uchun qulay sharoitlar yaratish, keng tarmoqli bozor infratuzilmasini barpo etish kabi vazifalarni amalga oshirishga mo'ljallangan qonun hujjatlari qabul qilindi. Shuningdek, parlament aholi daromadlari va xalq farovonligini uzluksiz oshirib borish, keng miqyosdagi ijtimoiy dasturlarni muvaffaqiyatli amalga oshirish masalalariga ham alohida e’tibor berib kelmoqda. Yuqoridagi fikr-mulohazalardan kelib chiqqan holda, mazkur o'quv qo‘llanmada infratuzilma tushunchasining ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati, ayniqsa, bugungi kunda ushbu tizimda muhim ahamiyat kasb etib borayotgan bozor infratuzilmasining iqtisodiy tabiati va iqtisodiyotda tutgan o‘rni, uning tarkibiy qismlarining vazifalari va o‘ziga xos rivojlanish xususiyatlari, hozirda mamlakatimizda bozor infratuzilmasi sohasining rivojlanganlik darajasi va uni yanada yuksaltirish chora-tadbirlari borasida so‘z yuritiladi.