Tabaqalar va sinflar.
Jamiyatning ijtimoiy tuzilishida tabaqalar va sinflar salmoqli o‗rin
egallaydi.
Tabaqalar – sanoatlashish bosqichidan oldingi jamiyatlarda vujudga kelgan, yuridik
yoki odatga asoslangan va avloddan-avlodga meros bo„lib o„tadigan huquqlar va burchlarga
ko„ra farq qiladigan ijtimoiy guruhlar.
Tabaqaviy bo‗linish jamiyatning murakkab ierarxiyaviy
tuzilishining shakllanishiga sabab bo‗ladi.
Yirik guruhlar orasida iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy-psixologik maqomiga ko„ra
farqlanadigan sinflar alohida o„rin egallaydi. Iqtisodiy belgi sinfning bosh belgisi hisoblanadi,
zero sinfiy bo„linish shakllari ishlab chiqarish vositalariga bo„lgan munosabat hamda mulk
shakllari bilan belgilanadi.
Hozirgi zamon sotsiologiyasida sinflarni farqlashning boshqa
asoslari ham mavjud. Masalan, ijtimoiy guruhlar ega bo‗lgan ijtimoiy boylik ulushiga ko‗ra ular
oliy, o‗rta va quyi sinflarga bo‗linadi. Bunda daromad manbai hisobga olinmaydi, shu bois oliy
sinf vakillari orasidan mashhur kinoaktyorlar, estrada yulduzlari va bankirlar ham o‗rin olishlari
mumkin. Bu hol o‗rta va hatto quyi sinflarda ham kuzatiladi. SHuningdek ijtimoiy mehnatni
tashkil etishdagi roliga ko‗ra boshqaruvchilar sinfi farqlanadi.
Hozirgi zamon jamiyatida yuqori malakali aqliy mehnat bilan professional tarzda
shug„ullanadigan kishilarning katta ijtimoiy guruhi – ziyolilar alohida rol o„ynaydi. Ziyolilar
soni tinimsiz ko„payib, ularning jamiyat hayotidagi roli ortib bormoqda. Bu avvalo fan-texnika
taraqqiyoti, shuningdek hozirgi jamiyatda ma‟naviy xizmatlarga bo„lgan ehtiyojning ortishi
bilan bog„liq
. Ziyolilar guruhi o‗z kelib chiqishiga ko‗ra ham, ijtimoiy maqomiga ko‗ra ham turli
jinslidir. Tegishli ravishda uning siyosiy mo‗ljallari ham har xildir.
Institutlar.
Jamiyatning rivojlanish jarayoni alohida muhim vazifalarni bajaradigan va
aniq tashkiliy tuzilmaga ega bo‗lgan ijtimoiy va siyosiy tashkilotlar – institutlarning
tarmoqlangan tizimi yaratilishi bilan tavsiflanadi.
Institutlar jamiyat normal faoliyatining zaruriy
omili sanalgan ijtimoiy muhim faoliyatni amalga oshiradi.
Bunday institutlar qatoriga davlat va
uning institutlari, partiyalar va harakatlar, ommaviy axborot vositalari, diniy muassasalar, ta‘lim
va madaniyat muassasalari, sog‗liqni saqlash va sanitariya xizmati tizimlari, bozor, banklar va
hokazolar kiradi. Ijtimoiy institutlar faoliyati ijtimoiy hayotning barcha jabhalari: oila va ishlab
chiqarish, tovarlar va pullar harakati, ishlab chiqarish, iste‘mol va hokazolarga nisbatan tatbiq
etiladi. Institutlar turli birliklar va guruhlarning manfaatlarini muvofiqlashtirishni amalga
oshiradi, ularning samarali o‗zaro aloqasini ta‘minlaydi, vujudga kelgan ijtimoiy qadriyatlarni
mustahkamlaydi va yangilarini yaratadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |