Uslubiy ishlanma

4.Mavzu: 1918-1939 yillarda Xitoy
Bajarilish usuli: Jadval to’ldirish
Asosiy tayanch so`z iboralari
Gomindanchilar, agrresiya, feudal, Qizil armiya, Xitoy Kommunistik Partiyasi,Demokratiya

Jadvalni to’diring

Xitoy
Ichki siyosat	Tashqi siyosat

5-mavzu: 1918-1939 yillarda Turkiya Eron va Afg’oniaton
Bajarish turi: Jadval bo’yicha qiyosiy tahlil.
Asosiy tayanch so`z iboralari
Sever shartnomasi kopitaliyatsiya kamonchilar kamonchilik inqilobi milliy xalq etatist inqilobiy “ Yosh Afg’onlar harakati” Xolisa yerlar

Turkiya		Eron		Afgo’niston
Ichki siyosat	Tashqi siyosat	Ichki siyosat	Tashqi siyosat	Ichki siyosat	Tashqi siyosat

6-Mavzu:1918-1939 yilarda Yaponiya
Bajarish turi: Savollarga javob yozish
Asosiy tayanch so`z iboralari.
Meydzi razvyotkasi dzaybatsular imperator ucheklama pakt.

1. Mamlakat uchun Birinchi jahon urushining yakunlari qanday bo’ldi?

2. Mamlakat iqtisodiyotini harbiylashtirishning jadallashuviga bo’ldi?

3. Yaponiyaning fashistik davlatlar bilan yaqinlashuvi qachondan va nima uchun boshlandi?

1.Yaponiya Birinchi jahon urushida Antanta tomonidan qatnashdi va g’oliblar qatorida bo’ldi. U mukofot tariqasida Shandun yarim orolini, Tinch okeanidagi Germaniyaga qarashli Marian, Karolina, Marshall orollariga mandatni oldi. Ushbu orollarning olinishi Yaponiyani Tinch okeani akvatoriyasi markaziga chiqarib, AQShning asosiy harbiy-dengiz bazasi-Gavay orollariga yaqinlashtirdi.

Imperator, dzaybatsular, samuraylar va yapon generallari Birinchi jahon urushidan keyinoq buyuk yapon imperiyasini yaratish rejalarini tuza boshla-di. Sovet Rossiyasi agressiyaning birinchi qurboni bo’ldi. 1918 yili yapon qo’shinlari sovet Rossiyasi hu-dudiga bostirib kirib, Vladivostokni, Primore, Sharqiy Sibir va Shimoliy Saxalinni egallab oldi. Butun Sibirni bosib olish rejalashtirilgan edi. Kolchak va ataman Semenov qo’shilmalarining tormor qilinganligi, shuningdek boshlanib ketgan partizanlik harakati yaponlarni Rossiyadan ketishga majbur qildi
2. Tegishli rejalarni amalga oshirish uchun mamlakat iqtisodiyotini harbiylashtirish o’tkazildi. 1934 yilda Yaponiya dunyodagi eng qudratli armiyalardan biriga ega bo’lib, urushga tayyor edi. Butun iqtisodiyot harbiy izga ko’chirildi. 1938 yil martida «Millatni umumiy safarbar qilish haqida» qonun qabul qilinib, bunda dzaybatsular va ishlab chiqarishga aloqador kompaniyalarga kreditlar, xom ashyo, ishchi kuchi va kafolatli buyurtmalar olishda ulkan imtiyozlar berildi. «Umumiy safarbar qilish haqida»gi qonun bo’yicha har qan-day ish tashlashlar va yig’ilishlar ta'qiklandi, ish kuni 14-16 soatgacha davom etardi.
3.Yaponiya fashistik davlatlar bilan yaqinlashish yo’lini tanladi. Bu 1940 yili agressorlar-Yaponiya, Germaniya va Italiyaning uchyoqlama pakti bilan ras-miylashtirildi. Uchyoqlama pakt Germaniyaning raqiblari-AQSh, Angliya va Fransiyaga qarshi yo’naltirilgan edi. Germaniya va Italiyadan madad berish va'da-sini olgan Yaponiya Tinch okeanidagi o’z asosiy raqibini safdan chiqarish uchun AQShga, mustamlakalarini bosib olish maqsadida Angliyaga qarshi urushga faol tayyorlana boshladi.
7-Mavzu:1918-1939 yillarda Tropik va JanubiyAfrika davlatlari.
Bajarish turi: O’tilgan mavzular yuzasidan Rebus ishlash
1.Romanovlar

2.Demokratlar

3.Mileran

4.Fransiya

5.CHemberlen

6.Maxatma Gandi

7.Trumen

8.Italiya

9.Fashizm

10.Orlando

11. Iroq



8-Mavzu:Ikkinchi jahon urushining boshlanishi va uning kengayib borishi.

Bajarish turi: Test savollari.
1.1939y 1 sеntyabrda Gеrmaniya Polshaga bostirib kirdi urush olib borishning yangi shaklidan foydalandi u qanday usul?

A)Blitskrig V)tanklar va aviatsiya hujumi S)shiddatli urush

D)AS Е)AVS.

2.SSSR Gеrmaniyadan qancha miqdorda krеdit olgan?

A)100mln V)50mln S)200mln D)150mln Е)90mln

3.1939yda 28 sеntyabrda sovеt-gеrman bitimi qaysi shaharda imzolangan?A)MyunxеnV)ParijS)PitеrburgD)MoskvaЕ)Bеrlin.

4.1939y 23 avgust sovеt-gеrman bitimini Sovеt Ittifoqidan kim imzolagan? A(V.Molotov V)S.Malеnkov S)A.Chichеrin

D)V.Voroshilov Е)I.Kaganovich.

5.Shu bitimning maxfiy bandlariga ko`ra qaysi davlatning shimoliy chеgarasi bir vaqtning o`zida Gеrmaniya va SSSR manfaatlari doiralarining chеgarasi hisoblanadi?

A)Estoniya V)Latviya S)Litva D)Polsha Е)Finlandiya.

6.Gеrmaniya va SSSRning manfaatlari chеgara chizig`i qaysi daryolar edi? A)Odеr Narеva Rеyn Sana V)Narеva Visla Sana NissaS)Visla LuaraNarеvaSеnaD)SanaOdеrVislaRеyn Е)TJY.

7.1940yda Gitlеr Bеlgiya va Frantsiya chеgaralarida qancha diviziya jamlagan?A)120taV)110taS)115taD)135taЕ)145ta.

8.Gеrmaniya qaеrda harbiy-dеngiz va havo bazalarini qurib Angliyani bombardimon qilmoqchi bo`ldi? A)Skandinaviya V)Boltiqbo`yi S)Markaziy Еvropa D)JanubiyG`arbiyЕvropaЕ)D

9.U.Chеrchill koalatsion hukumatni boshqargan uning hukumatiga qaysi partiyalar kirgan?

A)konsеrvatorlar V)lеyboristlar S)libеrallar D)AVS Е)AS.

10.U Buyuk Britaniyada ichki ishlar vaziri aviatsiya vaziri harbiy vazir moliya vaziri 1940-45ylar va 1951-55ylarda Bosh vazir bo`lgan u kim? A)J.Chеmbеrlеn V)U.Chеrchill

S)K.Etli D)S.Bolduin Е)R.Makdonald.

11.D Yunkеr opеratsiyasi qachon tugatilgan? A)1940y 9aprеl

V)1940y 21 iyun S)1940y 5iyun D)1940y 15avgust Е)TJY.

12.Frantsiya hukumati a'zolari qaеrlarga qochib kеtdilar?

A)Sеnеgal V)Jazoir S)Tunis D)AV Е)AVS.

13.1940y 22iyunda Kompеn yarash ahdiga ko`ra.. ..A)Frantsiya armiya va floti qurolsizlantirilib tarqatiladi V)Nеmis harbiy asirlari ozod etilishi S)Frantsiya Gеrmaniya qo`shinlarini o`z hududida saqlab turish uchun istilo to`lovlarini to`lashi kеrak D)AV Е)AVS.

14.1940y 18iyunda Sharl dе Gol qaysi shaharda frantsuzlarni kurashga chaqirgan? A)ParijV)LondonS)PitеrburgD)BеrlinЕ)Amstеrdam.

15.1940y 16iyulda qaysi opеratsiya mo`ljallangan edi?

A)Gеlb V)Vеzеryubing S)Zееlеvе D)Gryun Е)Ost.
9-Mavzu: Germaniyaning taslim bo’lishi .

Bajarish turi: O’tilgan mavzular yuzasidan savollar tuzish

1. Birinchi jahon urushi Germaniya iqtisodiyotiga qanday ta'sir ko’rsatdi?

2. 1919 yilgi Veymar konstitutsiyasi qanday xusu-siyatga ega edi va unga asosan mamlakatni boshqarishda qanday o’zgarishlar ro’y berdi?

3. Mamlakatda reaksion kuchlar hamlasi qanday voqealardan boshlandi?

4. Mamlakatda ijtimoiy-iqtisodiy muammolarning keskinlashuvini keltirib chiqargan sabablarni sanab o’ting.

5. Germaniyaning tovon to’lovlarini tartibga solish bo’yicha reja qanday

nomlangan edi? U qaysi mamlakat tomonidan ilgari surildi va nimalarni nazarda tutardi?

6. 30-yillarda mamlakatning iqtisodiy yuksalishi sabablarini sanab o’ting.

7. G. Shtrezeman tashqi siyosatining mohiyati nimada?

8. Fashizm nima va Germaniyada qanday partiya uning manfaatlari ifodachisiga aylandi?

9. Natsistlar tuzumi doktrinasining mohiyatini tushuntirib bering.

10. Qanday qilib Germaniya harbiy sanoati jadal oyoqqa turdi?

11. Birinchi jahon urushidan keyin Angliya iqtisodiyotida qanday o’zgarishlar ro’y berdi?

12. Birinchi jahon urushidan keyin Angliyada sanoat va bank tizimini monopollashtirish jarayoni boshlanganligini qanday .misollar orqali ko’rsatish mumkin?

13. Birinchi jahon urushidan keyin mamlakat siyosiy kuchlari tarkibida qanday o’zgarishlar ro’y berdi?

14. D. Lloyd-Jorjning ichki va tashqi siyosati nega mag’lubiyatga uchradi?

15. II-jahon urushining boshlanish sabablarini aytib o’ting.

16. Urushning oqibatlarini sanab o’ting

17. Nima uchun Turkiya aholisi Mustafo Kamol poshshoning faoliyatinijudayuqori baholadi?

18. Kamolchiiik inqilobining asosiy o’ziga xosligi nimadan iborat?

19. Sevr shartnomasi o’miga Turkiya hukumati tomonidan qanday shartnoma va qachon imzolanildi?

20.Mustaqillik e'lon qilinganidan so’ng mamlakatda qanday o’zgarishlar yuz berdi?

21. Kamolchilik inqilobidan so’ng mamlakatda yuzaga kelgan qanday salbiy xususiyatlami ayta olasiz?

22. Nima uchun Lotin Amerikasi mamlakatlarida sanoat rivojlanmadi,

qayta ishlovchi korxonalar bar-po etilmadi?

23. Meksika inqilobi qanday xususiyatga ega edi va u nima bilan tugadi?

24. Birinchi jahon urushi yakunlari Lotin Amerikasi

mamlakatlarining rivojlanishiga qanday ta'sir qildi?

25. Lotin Amerikasi iqtisodiyotida xorijiy sarmoya tazyiqi qanday salbiy oqibatlarga olib keldi?

26. Lotin Amerikasi xainlarining mustaqillik uchun kurashidagi asosiy hodisalarni sanang.

27. Germaniya Lotin Amerikasi mamlakatlarining imkoniyallaridan harbiy harakatlar olib borish uchun qanday foydalandi?

II-semestr

1. Mavzu: Ikkinchi jahon urushidan keyin dunyo siyosati va hayotidagi o’zgarishlar

Bajarish usuli: Savollarga javob yozish

1. Yevropa davlatlari Yevropa Kengashi tuzishni qanday maqsadlarda taklif etishdi?

2. 1954-yilgi Jeneva bitimi. Hindixjtoyda tinchlik o’rnatishning qanday shartlari ko’rib chiqilgan edi?

3. SEATO bloki qanday maqsadda tuzilgan va unga qanday mamlakatlar a'zo bo’lib kirgan?

Mavzuga oid tayanch so’z va iboralar:

Sovuq urush munosabatlari Sotsialistik haker turuten doktirinasi marshal rejasi NATO Varshiva shartomasi UIEK umumiy bozor milliy ozodlik harakati demokratsiya demilitorizim, CEATO.

Qurollanish poygasi yildan-yilga tezlashib bordi. Yangidan-yangi mamlakat va qitalar unga tortildi, 70-yillarning birinchi yarmida jahonda harbiy xarajatlar har yili 350 milliard dollarni, o’n yillik oxiriga kelib esa400 milliard dollarni tashkil etdi, 80-yillarda insoniyat haryili qurollanish uchun 600 milliard dollarni sarf etdi. Qurollanish poygasi dunyo xo’jaligi rivojlanishiga ulkan zarar yetkazdi, insoniyat salomatligiga zarar keltirdi.Har yili yuzlab ydro qirollari sinovdan o’tkazilishi va yadroviy changlar barcha qitalar buylab atmosferaning yuqori' qatlamlanga tarqaldi. Bu hol xafli kasalliklarning tarqalishi va tuproqning buzilishiga olib kcldi. ?.. Yevropaaing birlashuvi

Yevropa urushdan:. keyingi vaziyat ikkinchi jahon urushi tufayli Yevropoda yuzaga kelgan iqlisodiy va siyosiy inqiroz jahon siyosatida Ycvropa davlatlari rolining pasayishiga olib keldi. Bir paytlar jahon miqyosida yuqori mavqeli bo’lgan Angliya, Fransiya, Germaniya va Italiya ikki buyuk davlat oralig’ida qolib, 50-yillar oxirlarida oddiy "Yevropa" davlatlariga aylandi va to’liq mustaqil davlatlar bo’lmay qoldi. "Marshall rejasi", NATO amerika yadro quroli Yevropa siyosati va iqtisodiyoti rivojlanishida uzoq vaqt ustuvor rol o’ynashini anglatardi. Yevropa, xususan, Germaniya Sovet Ittifoqi va AQSH o’rtasidagi davomiy qarama-qarshiliklar maydoniga aylandi va ular taqdiri bu ikki buyuk davlat munosabatlaridagi keskinlik darajasiga bog’liq bo’lib qoldi.

Jeneva bitimi Vyetnam, Laos va Kampuchiya xalqla-riga mustaqiilik berishni ko’zda tutdi, ular neytralitetini kafolatladi, ular hududiga chet el qo’shinini kiritish, har-biy bazalarni yaratish va yangi qurol-aslahalarni olib kirishni man etdi. Amerika hukumati Jeneva konferen-siyasi qarorlariga qarama-qarshi o’laroq, Janubiy Vyetnamga harbiy yordam ko’rsatish haqida qaror qabul qildi.

AQSH Janubi-sharqiy Osiyoda o’z pozitsiyasini kuchaytirishga intilib 1954-yil 8-sentabrda Manilada Janubi-sharqiy Osiyo mudofaasi to’g’risidagi Shart-nomani (SEATO) imzolashga muvaffaq bo’ldi. SEATOga AQSH, Buyuk Britaniya, Fransiya, Avstra-liya, Yangi Zelandiya, Pokiston, Tailand va Filippin a'zo bo’lib kirdi. Hindiston, Indoneziyaj Birma va Seylon unda ishtirok etishdan bosh tortdi.

SEATO AQSHning harbiy-havo va harbiy-dengiz floti kuchlariga tayanar edi.

SEATO — Janubi-Sharqiy Osiyo sharmomasi tashkiloti (ingliz.) — milliy-ozodlik harakatlari bilan kurashish uchun tasbkil etilgan harbiy-siyosiy guruh. U 1954-yil 8-sentabr-da tashkil etiigan bo’lib, 1977-yil iyundan o’z faoliyatini to’xtatgan

AQSH Janubi-sharqiy Osiyoda o’z pozitsiyasini kuchaytirishga intilib 1954-yil 8-sentabrda Manilada Janubi-sharqiy Osiyo mudofaasi to’g’risidagi Shart-nomani (SEATO) imzolashga muvaffaq bo’ldi. SEATOga AQSH, Buyuk Britaniya, Fransiya, Avstra-liya, Yangi Zelandiya, Pokiston, Tailand va Filippin a'zo bo’lib kirdi. Hindiston, Indoneziyaj Birma va Seylon unda ishtirok etishdan bosh tortdi.

SEATO AQSHning harbiy-havo va harbiy-dengiz floti kuchlariga tayanar edi.

SEATO — Janubi-Sharqiy Osiyo sharmomasi tashkiloti (ingliz.) — milliy-ozodlik harakatlari bilan kurashish uchun tasbkil etilgan harbiy-siyosiy guruh. U 1954-yil 8-sentabr-da tashkil etiigan bo’lib, 1977-yil iyundan o’z faoliyatini to’xtatgan.

2. Mavzu: XXasr oxiri XXI asr boshlarida Lotin Amerikasi mamlakatlari

Bajarish usuli; savolga javob yozish.
1. Iqtisodiyotmning rivojlanishi.

2. Kuba XX asr ikkinchi yarmida

3. Chili. Nikaragua. Venesuela
1.

Ikkinchi jahon urushi Lotin Amerikasida Yevropa davlat-lari mavqeining kuchsizla-nishiga olib keldi-. Qit'a mamlakatlarining tashqi savdosi ko’p jihatdan Germaniyaga to’g’ri keldi va u bilan alo-qalaming uzilishi eng muhim bozorlar va savdo sherigini yo’qotishni anglatar edi. AQSH yuzaga kelgan bo’shliqni to’Idirdi, u arfanaviy tarzda nemislar ta'siri ostida bo’lgan barcha mamlakatlarni egalladi. Ayni payt-da, fashizmga qarshi kurash muvaffaqiyatli rivojlana bor-gani sari Lotin Amerikasi tovarlariga ehtiyoj oshdi va 1945-yilda qifa iqtisodiyotini keskin o’sishga olib keldi. Birinchi navbatda bevosita qishloq xo’jaligi sohalari: to’qimachilik, teri oshlash, shakar ishlab chiqarish bilan bog’liq tarmoqlar rivojlandi. Biroq bir qator mamlakat-larda sement va elektr energiyasi ishlab chiqarish kabi yangi tarmoqlar paydo bo’ldi; Argentina, Braziliya, Meksika va Chilida metallurgiya sanoati yo’lga qo’yildi; Braziliyada industrlashtirish yiliga I million tonna po’lat ishlab chiqarish quvvatiga ega ulkan metallurgiya kom-binati, shuningdek aviatsiya motorlarini tayyorlovchi yirik zavod qurilishi bilan tugallandi.

AQSH urush yillarida Lotin Amerikasi iqtisodiyoti va siyosatiga katta ta'sir etishga muvaffaq bo’ldi. U qitadan o’z raqobatchiiarini siqib chiqarib, Lotin Amerikasi mamlakatlariga noteng iqtisodiy va siyosiy bitimlarni zo’rlab tiqishtirdi, o’z harbiy hukmronligini qaror toptir-di. Urush yillarida AQSH bu joyda 92 ta harbiy-havo va harbiy-dengiz bazalarini barpo etdi.

topdi, 1958-yilning boshlarida esa xalq qo’zg’aloni darajasiga ko’ta-rilgan umummilliy ish tashlashi Peres Ximenes diktaturasini tugatdi.

50-yillar oxirlarida Lotin Amerikasi mamlakatlarida yangi inqilobiy ko’tarilish boshlandi.

2.1959-yilning 1-yanvarida Fidel Kastro, uning ukasi Raul Kastro, Ernesto Che Gevara va Kamilla Senfuegos qo’mondonligidagi milliy vatanparvarlik kuchlari Gavanaga kirib borib, Kubani AQSHning tamaki plantatsiyasiga aylantirgan general R.F.Batistaning amerikaparast tuzumini ag’dardi.

Che Gevara Ernesto (1928-1967) - 1956-yilgi Kuba inqilobining faol qatnashchisi. Kuba Milliy banki prezidenti va Milliy sanoat vaziri lavozimlarini egallagan. 1966—1967-yillarda Boliviyada partizanlar harakatiga rahbarlik qilgan, bu yerda asirga olingan va o’ldirilgan.

Mamlakat hukumatiga Fidel Kastro boshchilik qildi. Hukumatning bi-rinchi katta tadbiri yirik zamindor xo’jaliklarini bar-taraf etgan agrar islohot bo’ldi. Qisqa davrda aholining turmush darajasi ko’p marta oshdi, mam-lakatda bepul tibbiy xizmat amalga oshirildi va o’n yil-dan so’ng Kuba aholisining barchasi savodli bo’lgan birinchi Lotin Amerikasi mamlakati boidi.

Shakarqamish yetishtirish rekord darajasiga yetdi (8 million tonna) va bu hukumatga iqtisodiy o’zgarishlarni boshlashga imkon berdi. 20 yil ichida elektroenergiya ishlab chiqarish 5 raarta oshdi, metallurgiya, mashina-sozlik kabi sanoat tarmoqlari pay do bo’ldi. Kuba avto-buslar, radio va televizorlar ishlab chiqarib, kemasozlikni ham rivqjlantira boshladi.

AQSHning hukmron doiralari inqilobni iqtisodiy jazolar orqali bo’g’ib tashlashga urindi, ular amerika kompaniyalariga Kubadan shakar sotib olishni man etishdi; unga neft va oziq-ovqat sotishni taqiqlashdi. 1961-yiIda AQSH Kuba bilan diplomatik munosabat-larai uzdi va qurolli bostirib kirishni tashkil etdi. 1962-yilning oktabrida orol yirik harbiy-dengiz kuchlari, har-biy-havo, dengiz piyodalari, parashyutchilar, strategik aviatsiya birlashmalari yordamida to’liq o’rab olindi. Dunyo termoyadro urushi yoqasiga kelib qoldi. Bu davr "Karib inqirozi" nomini oldi. Diplomatik muzokaralar natijasida kelishuvga erishildi. Markazlashgan ma'muriy-buyruqbozlik iqtisodiyoti tizimining yaratilishi mamlakatning iqtisodiy rivojlanishiga ancha zarar keltirdi. Amalda xususiy sektor yo'q qilindi va bozor munosabatlari asoslari yemirildi. Bu xalq ommasining ahvoliga ta'sir etmay qolmadi.

3. 1970-yOning 4-sentab-rida Chili prezidentligi-ga saylovlarda Xalq birligi koalitsiyasidan nomzod sosialistik partiyaning sobiq yo’lboshchisi Salvador Alyende g’alaba qozondi. Uning hukumati amerika monopoliyalari va mahalliy oligarxiya hukmronligini tugatish, Chilining milliy suve-rentitetini mustahkamlash va mehnatkashlar ahvolini yaxshilashga yo’naltirilgan radikal ijtimoiy-iqtisodiy o’zgarishlarni o’tkazdi.

Xalq birligi koalitsiyasida sotsialistik va kommunistik partiyalar eng asosiy rol o’ynab, mamlakatning barcha tabiiy boyliklarini natsionalizatsiya qildi. Xorijiy banklar ustidan nazorat o’rnatdi. AQSH harbiy-havo kuchlarining bazasi nazorat ostiga olindi. Oylik ish haqi, nafaqalar oshirildi va qashshoq oilalarga nafaqa 100 foizga oshirildi. Ijtimoiy ta'minot, turar-joy qurilishi, sog’liqni saqlash va ta'limga davlat ajratmalari oshdi.

Alyende hukumatini ag’darish bo’yicha operatsiya o’tkazdi. 1973-yil 11-sentabrdagi harbiy to’ntarish gene-ral Pinochet va inqilobdan qo’rqib ketgan yirik mono-poliya vakillari tomonidan amalga oshirildi. Prezidentlik saroyini zabt etish chog’ida S.Alyende o’ldirildi.

To’ntarishdan so’ng mamlakatda fashistcha tipdagi tuzum o’rnatildi. Hokimiyatga kelgan harbiy qo’mita barcha fliqarolik erkinliklarini man etdi. Milliy kon-gressni tarqatib yubordi va partiyalami qonundan tash-qarida deb e'lon qildi. S:Alyende hukumatining barcha iqtisodiy yutuqlari yo’q qilindi va mamlakat o’z iqti-sodiy-siyosiy va sotsial rivojlanishida o’nlab yil orqaga itqitib tashlandi.

Alyende Salvador (1908-1973) - Chili prezidenti (1970-1973). Chili sotsialistik partiyasi tashkilotchilaridan biri. 1973-yilgi harbiy to’ntarish paytida o’ldirilgan.

1980-yilda harbiy xunta yangi konstitutsiyani qabul qildi. General Pinochet mamlakat prezidenti etib tasdiqlandi, biroq xunta yetti yil davomida mamlakatda siyosiy hokimiyat haqida plebissit (umumxalq ovoziga qo’yish) o’tkazish majburiyatini oldi. 1988-yil 5-oktabrdagi plebissitda chililiklar diktatorga qarshi 56 foiz ovoz berishdi.

lakatda inflyatsiya 30 foizga ko’ta-rilib ketdi, turmush darajasi keskin pasaydi. Ayni paytda kompaniyalar daromadi pasaymadi va korrupsiya avj oldi. Bu sharoitlarda yosh zobitlar maxfiy-inqilobiy tash-kiloti — Inqilobiy bolivarcha harakat—200 (IBH—200) shakllandiki, Ugo Chaves mazkur harakat yo’lboshchisi bo’ldi. S.Bolivar ularning sajda qiladigan kishisi edi.


3-Mavzu: Germaniya Fedirativ Respublikasi

Bajarish usuli: Krassvord ishlash

Savollar

1.Tarixnning otasi nomini olgan shaxs

2.Fransiyada 1934 yil fashistlar isyoni qaysi oyda bo’lgan

3.Germaniyada 7-yilga saylanadigan davlat organi

4. 1919 yil Fransiyda qanday hukumat tuziladi

5. Urushdan so’ng saar ko’mir konini 15 yil davomida foydalanish uquqi qaysi davlatga berildi

6. Yirik londin banklaridan birining nomi

7. 1-jahon urushida g’olib bo’lgan davlat nomi

8. Tarixda qizil 2yillik nomini olgan davlat

9. 1-jahon urushi Germaniyaning qaysi davlatga taslim bo’lishi bilan tugadi
4-Mavzu: Sovet davlati va uning parchalanishi.

Bajarish usuli – jadval to’ldirish.

Asosiy tayanch so’z iboralar:

Kommunizm BMT ,SSR ,MDH Sotsializm ,Suverinitet, Referendum

Sovet va Rossiya davlati rahbarlari faoliyati

Rahbarlar	Hokimiyatga turgan vaqti	Mamlakat uchun qilgan ishlari

5 – Mavzu: Xitoy

.

Bajarish usuli: Savollarga yozish
1. Ikkinchi jahon urushining Xitoy uchun oqibatlari.

2. Xitoydagi 1946-1949 yilgi fuqarolar urushining oqibatlari.

3. Xitoy xalq Respublikasining 80yillarida gurkirab rivojlanishi sabablari.

Ikkinchi jahon urushi tugagandan so’ng Xitoy kommunistik partiyasi (XKP) va Gomindan partiyasi o’rtasida kurash boshlandi.

1946-yil yozida Gomindan armiyasi XKP nazo-ratidagi Xitoy rayonlarida hujum operatsiyalarini boshla-di. Yangi fuqarolik urushi boshlandi. Ular ma'lum bir hududlarni egallashga muvaffaq bo’ldi. Biroq Xitoy Xalq ozodlik armiyasi (XXOA) yirik magiubiyatni chetlab asosiy kuchlarini saqlab qola oldi. 1948-yil avgustdan vaziyat o’zgardi. XXOA qarshi hujumga o’tdi va Gomindan qo’shinlariga qaqshatli zarba berdi.

1949-yil sentabrda "Umumiy dastur" qabul qilindi va u 1954-yilgacha Xitoy da vaqtinchalik konstitutsiya vazifasini o’tadi. Unda xalq demokratiyasi tamoyillari hamda ishchilar sinfi va dehqonlar asosidagi Xitoy Xalq Respublikasi davlati tashkil etilganligi e'lon

Umumiy dastur Yevropa mamlakatlarining Xitoydagi alohida huquq va imtiyozlarini bekor qildi.

1949-yil sentabr oyida XXOA askarlari Xitoy poytax-ti Pekinga kirib keldi. 1949-yil 11-oktabrda XXR tashkii topganligi rasmiy e'lon qilindi. Inqilob g’alaba qozondi va Xitoyning mustamlakaga aylanishiga chek qo’yildi.

Xitoy o’sha paytda ishlab chiqarishi past agrar mamlakat hisoblanar, asosan xorijiy sarmoya hukmronlik qilar edi. Mamlakatda dunyodagi eng past iste'mol dara-jasi va ulkan ishsizlar armiyasi mavjud boigan. Fabrika zavod korxonalari umumiy ishlab chiqarishning arzimas qismini tashkil etib, ko’pgina korxonalar eng oddiy asbob-uskunalar bilan jihozlangan edi. Qishloqlarda esa yarim naturai xo’jaligi hukmronlik qilganligi qoloqlik-ning bir sababi bo’lgan.

Xitoydagi inqilob uning inqilob natijatar. tashkilotchisi va rahbari Mao Szedun nomiga "maoistik" inqilob deb yuritila boshlandi. Maoizmning o’ziga xos tomoni uning "kazarma kommunizmi" deb ta'riflangan siyosatida edi. Maoizm harbiv-byurokratik partiya guruhlari diktaturasini o’rna-tib, barcha iqtisodiy va ijtimoiy qonunlarga teskari tuzumni barpo qildi. Rahbariyat o’zboshimchalik bilan qarorlar qabul qilar, ammo sodda, ommabop shiorlar orqasiga bekinishga usta edi.

Shunga qaramay Xitoy rahbariyati ushbu utopiyani amalga oshirishni boshladi. Qishloqlardagi sobiq qishloq xo’jalik kooperativlari xalq kommunalariga aylantirildi. Ularda ishlab chiqarish qurollari, uy-ro’zg’or anjomlari, chorva, turar-joy, mevali daraxtlar umumiy bo’lib qoldi. Dehqonlardan tomorqalar tortib olindi. Har bir kommunaga uyda domna pechlar qurish va unda po’lat eritish vazifasi topshirildi. Tez orada "katta sakrash" g’oyasi barbod bo’lgani ma'lum bo’ldi. Ikki yilda (1958—1960) xalq xo’jaligi 100 milliard yuan zarar ko’rdi. Faqat 1965-yildagina xalq xo’jaligini 1957-yil darajasiga ko’tarishga erishildi. Ammo Xitoy rahbariyati bu aybni xalq bo’yniga qo’yishga qaror qildi.

"Madaniy inqilob" natijasida 100 millionga yaqin kishi jabr ko’rdi. Shahar ko’chalarida "Inqilob" jangari qo’shinlaridan iborat "xunveybin"larning boshboshdoq-liklari avj oldi. Kishilarni to’g’ridan-to’g’ri ko’chalar, uylardan ushlab qayta tarbiyalash maxsus lagerlariga jo’natildi. Uiar orasida taniqli olimlar, partiya arboblari, davlat muassasalari xizmatchilari, san'at xodimlari ham bor edi. "Xunveybinlar" otryadlari maktab o’quvchilari, talabalar, daydilar va hayotda ishi yurishmagan omadsiz-lardan tashkil topdi.

Xunveybinlar — turli partiya va jamoatchllik tash-kilotlarini yanchlsh, hukumatga yoqmay qolgan shaxslarni jazolash uchun "madaniy inqilob" boshida — 1966-yilda shaharda ta'lim olayotgan yoshlardan tuzilgan otryadlar.

"Madaniy inqilob" Xitoyda yo’lga qo’yilayotgan xalq xo’jaligini barbod qildi. U Xitoy uchun 500 milliard yuanga tushdi. 1966— 1976-yillar "yo’qotilgan o’n yillik" bo’lib qoldi. Bu davrda mamlakat iqtisodi jar yoqasiga borib qoldi. Ishchi va xizmatchilarning ish haqi 30 foizga, qishloqdagi bir kunlik mehnat haqi 33 foizgacha pasaydi. Mamlakatda 200 million kishi doimiy to’yib ovqat yemasdi, shaharlarda 20 million ishsiz mayjud edi.

1981-yilgi XKP qarorida qayd qilinganidek, bevosita Mao Szedun tashabbuskori bo’lgan "madaniy inqilob" mamlakatni loyqalatib yubordi, partiya davlat va ko’p millatli xalqqajiddiy kulfatlar keltirdi.

Mao Szedun (1893-1976) — 1943 yildan Xitoy KP MK raisi, partiya asoschilaridan biri. 1954— 1959-yillarda XXR raisi. 1959-yildan uning shaxsiga sig’inish boshlandi. 1966—76-yillarda rnamlakat taraqqiyotiga ulkan zarar keltirgan "madaniy inqilob"ga boshchilik qildi.

6-mavzu: Turkiya va Eron
Krassvord

Savolar

1.Fransiya va Avstriya o’rtasidagi Shartnoma 1919 yil 10-sentabr kuni Parij yaqinidagi qaysi saroyda bo’lib o’tgan

2.Fransiya qaysi rejani qabul qilsa AQSH uning qarzlarini kechib yuborishini aytgan

3. Kim sovet xalqi o’rtasida harbiy soxaga aloqasi bo’lmagan jinoyatchi unsururlar o’g’rilar va bezorilar to’dasi deya tushunilgan.

4.1859-1943 yilgacha “Milliy blok”hukumatini kim boshqargan

5.Po’lat tresti ning rahbari kim

6. Gindenburg 1933-yilning 30-yanvarda A.Gitlerni Germaniyada kim etib tayinlandi.

7. AQSH Kongresi qaysi shartnoma ni AQSH manfatlari ko’zlanmagan deya ratifikatsiya qilmadi

8.Germaniya va Yaponiya 1936 yil noyabrda qanday paktni imzoladi

9. 1918yilning sentabr oyida leninga uyushtirilgan suiqasddan so’ng mamlakatda qaysi tartib joriy etildi.





7- Mavzu: Osiyoning yangi industrial davlatlari.

Bajarish usuli: Test savollariga javob yozish

1.Uzoq Sharqdagi qaysi davlatning mag`lubiyatidan foydalanib 1910yda Korеyani Yaponiya bosib oladi?

A)Xitoy V)Indonеziya S)Rossiya D)AQSh Е)Angliya.

2.1919ydagi yaponlarga qarshi namoyishda Sеulda qancha kishi qatnashdi? A)200ming V)300ming S)400ming D)100ming Е)50ming.

3.1930yda Sеul, Pusan, Vonsan shaharlarida qaysi tabaqa vakillarining chiqishlari bo`lib o`tdi?

A)ishchilar V)ziyolilar S)dеhqonlar D)talabalar Е)TJY.

4.Korеya sanoatidagi kapitalning qanchasi yapon sanoatchilari qo`lida edi? A)94foiz V)91foiz S)87foiz D)85foiz Е)98foiz.

5.1934ydagi Korеya xalq-inqilobiy armiyasi qaysi gurushlardan tashkil etildi? A)harbiylar V)xitoyliklar S)partizanlar

D)dеhqonlar Е)siyosatdonlar.

6.1936yda Korеya vatanparvarlari qaysi davlat hududida «Vatanni tiklash jamiyati»ni tuzdilar?

A)Yaponiya V)Xitoy S)Tailand D)Filippin Е)Vеtnam.

7.1937yi Kim Ir Sеn boshchiligida qaysi shaharni ma'lum muddatga ozod qildilar? A)SеulV)PusanS)VonsanD)PochxonboЕ)TJY

8.Indonеziya uch ming orol qancha еrni tashkil qiladi? A)4 mln kv

V)7 mln kv S)2mln kv D)3mln kv Е)1 mln kv.

9.Indonеziya aholi soni bo`yicha dunyoda to`rtinchi o`rinda qancha elat yashaydi? A)200 ta V)300 ta S)100 ta D)250 ta Е)150 ta.

10.Indonеziya 350 yil davomida qaysi davlatning mustamlakasi edi? A)Gollandiya V)Bеlgiya S)Nidеrlandiya D)AS Е)AV.

11.Indonеziya dunyoning barcha mamlakatlariga nimalar еtkazib bеrar edi? A)tamaki,kofе V)qand,choy S)nеft,qalay D)AVЕ)AVS

12.1926-27ylarda Indonеziyaning qaеrlarida qo`zg`olonlar kuchaydi? A)Yava V)Sumatra S)Timar D)AVS Е)AV.

13.1927yda Bandungda qaysi partiya tuzildi? A)xalq partiyasi V)milliy partiya S)Sotsialistik partiya D)libеral partiya Е)TJY.

14.Partiyaga aholining qaysi qatlamlari a'zo bo`lib kirgan?

A)ziyolilar,ishchilar V)mayda va o`rta burjuaziya S)dеhqonlar, hunarmandlar D)AVS Е)AS.

15.1939yda Gеrindo saflarida qancha kishi bor edi?

A)10 ming V)30ming S)40ming D)5ming Е)7ming.

.
8-мavzu: Kavkazorti va Markaziy Osiyo Respublikalari mustaqilligining tiklanishi va rivojlanishi

1. Qachon va qaysi mamlakatda tinchlik shartnomasini tuzish bo’yicha konferensiya o’tkazildi, bu konferensiyada qancha mamlakat ishtirok etdi?

2. Birinchi jahon urushida qatnashgan mamlakatlar o’rtasida 1919 yil yanvarida tinchlik shartnomasining imzolanishida qaysi mamlakatlar

hal qiluvchi rol o’ynadi?

3. Tinchlik shartnomasini imzolash jarayonida Birinchii jahon urushidagi g’olib mamlakatlar o’rtasida qanday ziddiyatlar namoyon bo’ldi?

4. Versal tinchlik shartnomasi qanday shartlarda va qachon imzolandi?

5. Versal tinchlik shartnomasii Germaniyaga nisbatan qanday mohiyatda edi?

6. Germaniya hukumati nega Versal tinchlik shartnomasini imzoladi?

7. Millatlar Ligasi qanday maqsad bilan va qachon tashkil etildi?

8. Versal tartibidagi shartnomalarning mohiyati nimada va undagi asosiy ziddiyat nimadan iborat edi?

9. Urushdan keyingi ziddiyatlar qanday yo'1 bilan hal etildi?

10. Rossiyani jahon hamjamiyatidan ajratib qo’yish qanday oqibatlarga olib keldi?

11. Birinchi jahon urushidan keyin Yevropa mamlakatlari va AQShda qanday ijtimoiy va siyosiy muammolar yuzaga keldi?

12. Yevropa mamlakatlari va AQSh xalqlarining ijtimoiy-iqtisodiy sohalardagi kurashiga Rossiyadagi oktabr to’ntarishi qanday ta'sir ko’rsatdi?

13. Yevropa mamlakatlari qanday maqsad bilan Rossiyani iqtisodiy jihatdan qamal qildilar?

14. Vashington konferensiyasida qanday qarorlar qabul qilindi? Unda qaysi mamlakatlar ishtirok etdi?

15. Iqtisodiyotda inqirozning boshlanishi nimalarda ko’zga tashlanadi?

16. Inqirozni qanday qilib chetlab o’tish mumkin? Bu muammoni hal qilish borasidagi o’z takliflaringizni ayting.

17. 1929-1933 yillardagi jahon iqtisodiy inqirozi AQSh moliya tizimida qanday aks etdi?

18. Iqtisodiy inqiroz mehnatkashlarning ahvoliga qanday ta'sir qildi?

19. Iqtisodiy inqiroz va uning oqibatida paydo bo’lgan ishsizlik va inflyatsiya jamiyatning ma'naviy qadriyatlariga qanday ta'sir qildi?

20. Versal-Vashington tizimining yemirilishidan dalolat beruvchi voqealarni ayting.


Tavsiya etiladigan adabiyotlar:

1. Lafasov M, Jo’raev U. Jahon tarixi Akademik litseylar va kasb-hunar kollejlari uchun o’quv qo’llanma-Toshkent.: "Turon-Iqbol" 2005 y 33§. 293-296 betlar.

2. Hidoyatov G.A. Jahon tarixi 10-sinf uchun darslik-T.: "Sharq" 2001y 37-38§, 330-355 betlar.

3. G’ulomov. Ya. Qadimgi madaniyatimiz izlaridan. T: "Fan", 1960.

4. Pardayev M. Sirli Kushon saltanati. T: "Fan", 1990.

5. Sulaymonova F. Sharq va G’arb. T: "O’zbekiston", 1997.

6. Jo’rayev U, Saidjonov Y. Dunyo dinlari tarixi. T: "Sharq", 1998