Usim-biol p65

Fitomizani ko`paytirish va qo`llash
Fitomizaning tabiiy zaxirasini tayyoriash ishlari sentabr oxiri— oktabr boshlariga to`g`ri keladi. Bu vaqtda ekin maydonlari haydalmagan bo`Ushi кегак. Shumg`iyaning qurigan shoxlari va tinim bosqichida bo`lgan fitomizalar bo`lgan ko`saklar yig`ib olinadi. Qulay sharoitda saqlanayotganda fitomizalaming lichinkasi g`umbakka aylanadi. Bu esa dalalarda ishlov berish imkoniyatini tug`diradi. Qish faslida xaltaga solingan shumg`iya novdasi va poyalari quruq va yaxshi shamol tegib turadigan xonalarda (harorat 6—7°C va nisbiy havo namligi 50—60 foiz bo`lish кегак) saqlanadi. Qoplar yerdan 0,5 m balandlikda ilib qo`yUadi.
Fitomiza zaxirasini tayyoriash uchun maxsus ona materiaUar barpo qUinadi. AjratUgan maydonlarga mo`Ijaldagidan 5—6 marta ko`proq fitomiza chiqariladi. 0,01 ga maydondan 1000 gektar yemi ishlash mumkin bo`Igan fitomiza oUsh mumkin. KuchU zarariangan maydonlarda (3—4 balli) o`rtacha 60 ga maydonga ishlov berish mumkin bo`lgan fitomiza yig`Uadi. Kuchsiz zarariangan (1—2 ЬаШ) maydondan esa 25— 30 ga maydonga ishlov berish uchun kerakli miqdorda fitomiza yig`Uadi.
Lekin fitomizani saqlash davomida uning tabiiy kushandalarining bo`Iishi kerakli miqdordagi biomahsulot yig`ish yoki saqlash ishlarida sezUarii darajada qiyinchUik keltirib chiqaradi. Buning uchun keltirilgan biomahsulot to`rii material bilan o`raladi va dudlash ishlari olib boriladi. To`r simlar orqali kirayotgan gazdan tekinxo`riar uchib chiqib, 1—2 daqiqadan so`ng (fumigatsiya) to`Ia nobud bo`ladi.
49
Bu ishlar natijasida qishlab chiqqan fitomiza g`umbaklarining hayotchanligi 85—87 foizga yetadi. Yetuk pashshalarni ko`plab jalb qilish va ularni oziqlantirish uchun dalada bir tomoniga 20 foizli shakar sharbati surkab qo`yilgan polietilen plyonkasi ilib qo`yiladi. Fitomizani sun'iy ko`paytirish maqsadida yoz va kuz mavsumida kerakli miqdorda shumg`iya urug`i yig`iladi.
Fitomizalarni yopiq gruntda ko`paytirish
Issiqxonalarda fitomizani ko`paytirish uchun dastlab xo`jayin o`simliklardan foydalanish lozim. Buning uchun shumg`iya pomidor va bodring ekinlari ЬЦап birga (10 m^ maydonda o`rtacha 200 ta pomidor ildizi va 2000 tup shumg`iya yetishtiriladi) o`stiriladi (16-rasm). Ularda 400 ming fitomiza pashshasini ko`paytirish mumkin. Issiqxonada havo harorati 24—25°C bo`lishi shumg`iya va fitomizalaming rivojlanishiga katta yordam beradi.
Asosan, kech kuzda (oktabr-noyabr) fitomiza ko`paytirila boshlanadi. Buning uchun bir tup o`simlik bilan birga 25—30 dona shumg`iya urug`i ekilishi кегак. 12—14 kun davomida to`liq unib chiqqan shumg`iyalar 6—8 kundan so`ng guUaydi va keyin kerakli miqdorda fitomiza pashshasi tarqatiladi.

16-rasm. Shumg`iya:
fl—Misr shumg`iyasi; 6—kungaboqar shumg`iyasi.
50