Usim-biol p65

40
Turkum. Ikkiqanotlilar yoki pashshalar — Diptera
Bu turkum katta bo`Iib, yuksak takomiUashgan darajaga ega. Uning 80 mingga yaqin turi fanga ma'Ium. Lichinkalari oyoqsiz, qisman turlarida boshi yetarii taraqqiy qilmagan, g`umbagi bir qancha turiarida soxtapillaichidabo`Iadi. Ko`pchilik turiari zararii hasha-rotlarda yirtqichlik yoki tekinxo`riik bilan kun kechiradi. Lichinka hasharot tanasida rivojlanib, ulaming miqdorini kamaytiradi.
Faqat oldingi bir juft qanotlari esa vizillagan tovush chiqaruvchi qanotlarga aylangan. Masalan, chivinlar, iskabtopariar, pashshalar. Bu turkum 2 kenja turkum (uzun mo`ylovlilar va qisqa mo`yIovIiIar)ga ajraladi. Bu turkumlar ichida Syrphidae — vizillovchi yoki sirfid pashshasi, g`urra (galmua) yasariar oilasini o`z ichiga oladi.
Oila. Gallitsa — urrayasarlar — Cecidomyiidae
Bu oila ikkiqanotlilar turkumiga mansub bo`Iib, mayda hasharotlar guruhini tashkil qiladi. Asosan, hasharotlaming ba'zi bir turiari — shiralar, barg burgasi va o`rgimchakkanalami qiradi. Ko`rinishi chuval-changsimon, kattaligi 4 mm, qizg`ish rangli. Rivojlangan lichinkalari pupariyga aylanadi va uning ichida qishlab chiqadi. Ular yil davomida 4—5 avlod berib ko`payadi. Yirtqich gallitsalaming ichida, ayniqsa, afldimiza yaxshi samara beradi. Ulaming ba'zi bir turiari qo`shimcha oziqlanadi, ayrimlari esa umuman oziqlanmaydi. Shuningdek, ba'zi turiari shiralar va xemieslaming ichki tekinxo`ri sanaladi, ba'zi bir turlari esabegona o`tlarga qarshibiologik kurashda foydalaniladi.
Yirtqich Gallitsa afldmiza (Aphidoletes aphidimyza Rond.) — g`urra-yasariar oilasiga mansub, mayda hasharotlar guruhiga kiruvchi yirtqich gaUitsa turi. Tanasining uzuiUigi 2—2,2 mm.dan oshmaydi. Lichinkalari tiniq, oq, g`umbakning shakli hasharotning ulg`aygan paytidagi ko`rinishda bo`Iadi. Ular bir-biri bilan biologik jihatdan o`xshash. Afidiidlar tabiatda katta yoshdagi qurtlik davrida shiralar ichida qish-lab chiqadi. Ba'zilari jinsiy yetilgan holda uchib chiqadi-da, darhol juftlashishadi va tuxum qo`yishga kirishadi. o`zbekiston sharoitida 5—6 bo`g`im berib rivojlanadi. Himoyalangan tuproqlarda ekUgan gullar va sabzavot ekinlarini zararkunandadan himoya qilish uchun foydalaniladi. Yirtqich gaUitsani uch xil usulda tarqatish mumkin:

1. 
   laboratoriyada chiqarilgan pUIalami qo`yish;
   
2. 
   issiqxonalarda ko`paytirish;
   

41
d) xo`jaliklardagi issiqxonalarda ko`paytirish.
Lichinkalaming oziqlanishi muayyan haroratga va namlikka, shiralaming turi hamda o`ljasining zichligiga bog`liq. Shiralaming 60 dan ortiq turiari bilan oziqlanadi. Наг biri 80 tagacha tuxum qo`yadi. Lichinkalari o`zining oziqlanishi uchun кегак bo`lgan miqdoridan ham ko`proq shirani shikastlaydi yoki falaj qiladi. Tuproqda yoki to`kilgan barglaming ostida g`umbakka ketadi.