|
Dehqon xo‘jaliklari faoliyarining asosiy ko‘rsatkichlari
Ko'rsatkichlar 0 ‘lchov 2005 2006 2007 2008 2009
birligi
Qishloq xo'jalik yalpi
inahsulotida dehqon % 61,7 62,3 64,1 65,3 63,3 xo'ialiklarimng ulushi
Sh.i. o‘simlikchilikda % 20.6 21,5 22,9 22,0 23,4
chorvachilikda % 41,1 40,8 41,2 43,3 39,9
Dehqon xocjaliklari dona 4544420 4631675 4673210 4703433 4759174
boni
Dehqon xo‘jaliklariga
biriktirilgan ekin ming ga 441,9 454,8 458,0 466,7 472,8 maydoni
Jami ekin maydonida
tlehqon xo‘jaliklarining % 12,1 12,5 12,9 12,9 13,1 ulushi
Manba: 0 ‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi ma'lumotlari.
Ushbu jadval ma’lumotlaridan ko'rinib turibdiki, mamlakatimizda yalpi qishloq xo'jalik mahsulotlari tarkibida dehqon xo‘jaliklarining ulushi ancha yuqoridir.
Mamlakatimizda 2009-yilda qishloq xo'jalik yalpi mahsulotining 63,3 foizi dehqon xo'jaliklari tomonidan yaratilgan. 2009-yil holatiga mamlakatimizda 4759174 ta dehqon xo‘jaliklari mavjud bo‘lib, ularga 472,8 ming gektar ekin maydoni ajratib berilgan, bu jami ekin maydoninig 13,1 foizini tashkil etadi. 2009-yil 1-yanvar holatiga jami qoramollarning 92,8 foizi, shu jumladan sigirlaming 94,3 foizi, qo‘y va echkilaming 76,9 foizi, yilqilarning 82,2 foizi, parrandalarning 65,8 foizi dehqon xo'jaliklari hissasiga to‘g‘ri keladi. 2008-yilda jami yetishtirilgan go‘shtning 95,0 foizi, sutning 96,8 foizi, tuxumning 61,8 foizi dehqon xo'jaliklari hissasiga to‘g‘ri keladi.
39
Surxondaryo viloyatida 2008-yil 1-yanvar holatiga dehqon xo'jaliklarining umumiy soni 386307 ta bo‘lib, yuridik shaxs maqomiga ega bo‘lgan dehqon xo‘jaliklari soni 512 tani tashkil etadi. Ularga 64738 gektar yer maydoni biriktirilgan. 2007-yilda Surxondaryo viloyati bo‘yicha ishlab chiqarilgan 96,5 ming tonna kartoshkaning 94,2 ming tonnasi (97,6 %), 349,7 ming tonna sabzavotning 261,9 ming tonnasi (74,9 %) dehqon xo‘jaliklari tomonidan yetishtirildi.
Fermer va dehqon xo‘jaliklarida ekinlaming hosildorligi, chorva hayvonlarining mahsuldorligi boshqa turdagi xo‘jaliklardagiga nisbatan ancha yuqoii. Chunki ularda mulkka egalik hissi va moddiy manfaatdorlik ancha yuqori, ular o‘z mehnatlari natijalariga o‘zlari egalik qiladi. Shuning uchun ham mamlakatimizda fermer va dehqon xo‘jaliklarining faoliyatini yanada rivojlantirishga alohida e'tibor berilmoqda.
Qishloq xo‘jalik mahsulotlari ishlab chiqarishda boshqa tarmoq korxonalariga tegishli yordamchi xo‘jaliklar ham ishtirok etadi. Masalan, transport korxonasi o‘z xodimlarining qishloq xo‘jalik mahsulotlariga boigan talabini qondirish maqsadida maium yer uchastlcasini ijaraga olib, yordamchi xo‘jalikni tashkil etishi va unda turli qishloq xo‘jalik mahsulotlarini ishlab chiqarishi mumkin.
Respublikamizda mustaqillikkacha boigan davrda qishloq xo‘jalik tarmogida qo'shma korxonalar mavjud boimagan. Mustaqillikka erishilgandan so‘ng erkin bozor munosabatlari barpo etilishi mulkchilikning shu turini va unga asoslangan tadbirkorlik shaklini tashkil etish hamda faoliyat yuritishi uchun huquqiy, iqtisodiy asoslar yaratib berildi. Ularda qo‘shma tadbirkorlik mulkdorlaming moddiy va pul mablag‘larini birlashtirish yo‘li bilan tashkil etilishi ta'kidlangan. Hozirgi vaqtda mamlakatimiz qishloq xo'jaligida qo'shma korxonalaming tashkil etilishi va ulaming faoliyat yuritishi talab darajasida emas. Vaholanki hukumatimiz tomonidan xorijiy investorlar uchun barcha huquqiy va iqtisodiy shart-sharoitlar yaratib berilgan. Jumladan, chet ellik tadbirkorlaming qonun doirasida erkin faoliyat yuritish va mulkiga egalik qilish kafolati ta’minlangan. Respublikamizda ishlab chiqarish faoliyati bilan shug‘ullanuvchi chet ellik tadbirkorlarga soliq hamda bojxona to‘lovlariga oid ko‘plab imtiyozlar ham joriy etilgan. Xorijiy investorlami mazkur imkoniyat va shart-sharoitlar bilan tanishtirish orqali ulami mamlakatimiz qishloq xo‘jaligiga kengroq jalb etishga erishish lozim.
Kelajakda mamlakatimizda chet ellik tadbirkorlarga yanada qulay investitsion muhitni yaratib, ulami qishloq xo‘jaligi tarmog‘iga kengroq jalb etish va ulaming sarmoyalari evaziga mazkur tarmoqqa zamonaviy texnologiyalarni jalb etish, qishloq xo‘jalik mahsulotlarini qayta ishlash hajmini keskin oshiiish muhim vazifalardan biridir. Qishloq xo‘jaligik mahsulotlarini ishlab chiqarish va yetishtirilayotgan mahsulotlami qayta ishlash, ulami
40
iste’mol uchun tayyor bo‘lgan mahsulotlarga aylantirish uchun turli xildagi qo‘shma korxonalami tashkil etish mumkin. Bu jarayon mamlakat qishloq xo'jaligiga yangi texnikalar, ilg‘or, samarali texnologiyalar kirib kelishini ta'minlaydigan chet el valyutalari oqimini ko‘paytiradi. Natijada tarmoqning moddiy-texnika bazasi mustahkamlanib, ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanishi va maqsadga muvofiq joylashishi ta'minlanadi. Qishloq xo'jaligida qo'shma korxonalaming tashkil etilishi xalqaro miqyosda mehnat taqsimotmi rivojlantirishga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Ular tufayli qo‘shimcha ish joylan tashkil etilib, aholini ish bilan ta’minlash muammosi hal qilinishiga ma’lum darajada ulush qo'shiladi. Bu korxonalarda faoliyat ko‘rsatayotganlammg moddiy sharoiti yaxshilanishini ta'minlaydi. Pirovard natijada aholim sifatli mahsulotlar bilan ta'minlanish darajasi yuksalib, turmush darajasi oshadi.
Qisqacha xulosalar
Qishloq xo'jaligida amalga oshirilgan agrar-iqtisodiy islohotlar natijasida jamoa, xususiy va aralash mulkchilik shakllari bosqichma-bosqich barpo etilib, muttasil rivojlantirilmoqda. Xususiy mulkchilik asosida fermer va dehqon xo‘jaliklari va tadbirkorlikning boshqa shakllari tashkil qilinib, taraqqiy ettirilmoqda.
Qishloq xo‘jaligida dehqonlarning moddiy manfaatdorligini ta'minlovchi, ularda haqiqiy mulkdorlik hissini uyg'otuvchi xo‘jalik yuritish shakllarini joriy etishga ham alohida e’tibor berib kelinmoqda.
Qishloq xo‘jaligida davlat ahamiyatiga molik bo‘lgan ayrim masalalami hal etish uchun tarmoqda davlat mulki va unga asoslangan xo‘jalik yuritish shakli ham saqlab qolingan. Kelajakda xususiy hamda qo‘shma mulkchilikka asoslangan korxonalami rivojlantirishga e’tibomi kuchaytirish maqsadga muvofiqdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
