Қурилиш материалларининг асосий хоссалари Маърузачи: в б,доцент. Х. М. Сабуров Қурилиш материалларининг асосий хоссалари

Ёнувчанлик материалнинг олов таъсирида маълум муддатда ёнмаслик хусусиятидир. Бу жихатдан материаллар-ёнмайдиган, қийин ёнадиган ва ёнадиган турларга бўлинади. Масалан, ёнмайдиган материалларга бетон, ғишт, пўлат, гранит ва х.к.,қийин ёнадиганига асфалтбетон, фибролит, баъзи пенопластлар, шимдирилган ёғоч ва ш.к., ёнадиганларига- ёғоч , гулқоғоз, битум, бўёқлар ва ш.к. лар киради.
Материални антипиренлар билан шимдириб ёки қоплаб ёниш муддатини кечиктириш мумкин. Кўпчилик ёнмайдиган материаллар олов таъсирида ёнмасада кучли деформацияланади (пўлат), дарз кетади (табиий тошлар),сачраб синади (асбоцемент) ва ш.к.
МЕХАНИК ХОССАЛАР
Мустаҳкамлик
Материалга ташқи куч таъсир этганда унда ички кучланиш (зўриқиш) пайдо бўлади. Кучланиш маълум қийматга етганда материал бузилади (синади, парчаланади). Материалнинг бузилишга қаршилик кўрсатиш хусусияти мустаҳкамлик деб аталади. Мустаҳкамлик чегараси деб, материалнинг энг катта куч таъсирида бузилган вақтида ҳосил бўлган ички кучланишга айтилади.
рух=RZ,
бу ерда: R-мустаҳкамлик чегараси, МПа;
Z-мустаҳкамликнинг эҳтиёт (захира) коэффициенти, камида 2-3 га тенг.
Цилиндр ёки призма шаклидаги намуналарнинг мустаҳкамлик чегараси кубникидан 25% кам бўлади. Чунки, намунанинг баландлиги қанча катта бўлса, сиқилишда ҳосил бўладиган кўндаланг кенгайтирувчи куч шунча юқори бўлади.
RсиқРбуз/S,
бу ерда : Рбуз-намунани бузувчи куч, Н; S-намунанинг кўндаланг кесим юзаси, м2.
Айнан шу формула ёрдамида материалнинг чўзилишидаги (Rчўз) мустаҳкамлик чегараси ҳам топилади. Сиқилишдаги мустаҳкамлик чегараси кўпгина материаллар учун марка вазифасини бажаради.

Материаллар	Сиқилишдаги мустаҳкамлик чегараси, МПа
Гранит	120-250
Мармар	80-300
Оддий ғишт	7.5-30
Силикат ғишт	7.5-20
Оғир бетон	10-80
Енгил бетон	50-40
Кўпик бетон	1,5-40
Пластмасса	4-500
Пўлат	380-1000 (ва юқори)

сиқилишдаги мустаҳкамлик