Қурилиш конструкциялари фани муҳандисни шакллантирадиган фанлардан бири

A
пр
ғA
ф
+A
q
(E
q
ҳE
ф
)
;
(18.12)
қаршилик моменти:
W
пр
ғI
пр
ҳу,
(18.13)
бу ерда У - нейтрал ўқдан энг узоқ толагача бўлган масофа,
кўндаланг кесим симметрик бўлса
уғhҳ2
; 
I
ф
, S
ф
, A
ф
, E
ф
- мос холда кесимнинг инерция ва статик моменти, кўндаланг 
кесим юзаси ва фанеранинг эластиклик модули; 
I
q
, S
q
, A
q
, E
q
- ёғоч учун усткидагиларнинг узи. A
ф
-ни аниқлашда
қўлланиладиган ҳисобий эни
в
р
ғ0,9l
0
қопламада
бўйлама кучланишларнинг нотекис тақсимланишини
ҳисобга олади. 
Қопламалардаги 
нормалpp 
кучланишлар 
қуйидаги 
ифодалар 
орқали 
аниқланади: 
1. Устиворликни ҳисобга олган холда устки сиқилувчи қоплама учун 

с
ғMҳW
пр
φ
ф
≤R
ф.с
, (18.14) 

---

283 
бу ерда
φ
ф 
- бўйлама эгилиш коэффициенти: 
Сҳδ
ф 
≥ 50, бўлса φ
ф
ғ1250ҳ(сҳδ
ф
)
2
; 
(13.21) 
Сҳδ
ф 
< 50
, бўлса
 φ
ф
ғ1-(сҳδ
ф
)
2
ҳ5000
2. Остки чўзилувчи қоплама учун (қия текислик усули билан елимланган 
улокдан кесимнинг заифлашаган ҳисобга олган холда) 
 

p
ғMҳW
пр
К
р
≤R
фр
 ,
(18.15) 
бу ерда:
К
ф
- уланган жойда кесимнингзаифлашганини эътиборга
олувчи коэффициент. 
Уринма кучланишлар фанеранинг қобирғага елимланган жойида ҳисобланади. 
Фанеранинг қатламлари орасидаги уринма кучланиш 
 τғQS
ф
ҳI
пр

р
 

R
ф.ск
 ,
(18.16) 
Бу ерда
 S
ф

- қопламанинг тўшама ўқига нисбатан статик моменти; 

р
- қобирға эни. 
Қобирғанинг ёрилиши бўйича уринма кучланиши: 


QS
пр
ҳI
пр

р
≤R
ск
(18.17) 
Умумий холда тўшаманинг нисбий эгилиши: 
AҳlғKP
n
l
2
ҳ0,
7
EI
пр
≤1ҳ250 
(18.18) 
бу ерда ёйик юк учун 
Kғ5ҳ384; P
n
ғq
n
l. 
18.2. Ёғоч тўсинлар 
Хозирги даврда қишлоқ хўжалиги ва фуқаро қурилишларида елимланган ва 
елимфанерали тўсин конструкцияларини қўллаш кенг тарқалган, буларни
марказдан узоқда, салбий ва сернам муҳитда қўлланилиши самарали ҳисобланади. 

---

284 
Елимли, ўзакли ва елимфанерали тўсинлар турар жой ва маъмурий биноларнинг 
қаватлараро ва чордок ёпмаларида, саноат бинолари, омборхона, қишлоқ хўжалик 
биноларининг томини ёпишда, автомобил кўприкларида, ёпик йўлакларда, юк 
ўтказувчи галерея ва эстакадаларда кенг қўлланилади. Кўп қатламли тахта тўсинлар 
нишабсиз, қўшнишабли, ёйсимон қилиб тайёрланади. 
Қўштавр кесимли тўсинлар токчаларининг қалинлиги ўртача (1ҳ6)h бўлганда 
ёғоч тахта анча тежалади, тўғри тўртбурчак кесимли тўсинлар осон тайёрланади ва 
елимланувчи чоклари яхши жипслашади. Тўсин узунлигининг ўртасида кесим 
баландлиги қўшнишабли тўсинлар учун - lҳ10 дан кам бўлмаслиги керак,
нишабсиз тўсинар учун - lҳ12, эгиб елимланган тўсинлар учун - lҳ15 (18.1-расм). 
Кесим баландлигининг энига нисбати эгилиш текислиги бўйича тўсининг 
устиворлигини ҳисобга олган холда чегараланади: нишабсиз тўсинлар учун бу 
нисбат 7 дан қўшнишаблилари учун - 8,5 дан кам бўлмаслиги лозим. 
Сиқилувчи қисмининг турғунлиги таъминланган нишабсиз тўсиннинг мустаҳ-
камликка ҳисоби (