Urganch Davlat Universitetining Tabiiy fanlar fakulteti Biologiya kafedrasi guruhi talabasi



Download 1,13 Mb.
bet7/19
Sana18.06.2021
Hajmi1,13 Mb.
#69398
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   19
Bog'liq
Yo'ldasheva zebo kurs ishi, (2)

2.1.1.-rasmTuproq kul

Misol uchun, don va diatomalarda faqat silika uchun xos bo'lgan elementlarning kontsentratsiyasi juda yuqori. Ushbu hududning tuprog'ida bu birikmalar konsentratsiyasi beparvo bo'lishi mumkin. Desert o'simliklar bu bayonotning eng yorqin misolidir, chunki ular juda ko'p miqdordagi mineral tuzlarni o'z ichiga oladi.Nega ular bu birikmalarga muhtoj? Hamma narsa oson - bu avtotroplar o'sadigan qum o'simliklar uchun kerak bo'lgan barcha elementlarning saqlanishi uchun juda yomondir va ular o'z organizmida saqlanishi kerak.O`simliklar va tuproq. O`simliklar fotosintez tufayli organik birikmalar to`playdi. Ularning qoldiqlari esa chirindiga aylanadi.


O`simliklar: daraxt, o`t-ko`kat, suv-botqoq guruhlarga bo`linadi.

Daraxt – o`rmonlar o`rmon qiyini (to`shagi) hosil qiladi,ular esa tuproq paydo bo`lishida va kimyoviy jarayonlarni kechishida muhim o`rin tutadi.


O`t-ko`kat o`simliklari tuproqning yuqori qismida qalin chim hosil qiladi va chirindili qatlamni tashkil qiladi.

Suv-botqoq o`simliklari ayniqsa, mox qoplami muhim ahamiyatga ega. Ular tuproq yuzasida o`sadi. Moxning nam sig`imi katta bo`lib, ko`p miqdordagi suvni ushlab tura olmaydi. Bunday anaerob sharoitda organik qoldiqlar chirib ulgurmaydi, botqoq hosil bo`ladi. Natijada torfli va gleyli (yopishqoq, loy massa) qatlam shakllanadi. Zonal tuproqlar ko`p hollarda o`simliklar qoplashga bog`liq.

O`rmon – dashtda sur tuproqlar;
Dasht –o`tloqda –qoratuproq

Quruq dashtlarda – kashtan

Chala cho`lda – qo`ngir

Cho`l o`simliklari ostida bo`z qo`ng`ir tuproqlar hosil bo`lgan.

O'simlik qoplamining DINAMIKIButun o'simlik qoplamasi va tarkibiy qismlarining fitokenozi hech qachon o'zgarmagan. Har qanday jamiyatda o'simlik qopqalari doimiy ravishda o'zgarib turadi. Bundan tashqari, o'simliklarning o'zgarishi va o'z navbatida o'simliklarning o'zgarishi uchun sharoitlar. Ba'zi hollarda, mavjud sharoitlardagi o'zgarishlar davriydir (Yerning o'z o'qi va Quyosh atrofida aylanishi bilan bog'liq), boshqalarda - aritmik (qisqa muddatli havo o'zgarishlari). Atrof-muhit sharoitidagi davriy va aritmik o'zgarishlarning kombinatsiyasi o'simlik hayotining zaruriy tashkil etilishiga va ularning o'zgarishiga olib keladigan dinamik muhitni yaratadi. Quyidagilarni farqlash kerak:
• guruhlarning etatyatorlarini ketma-ket o'zgarishiga olib kelmaydigan bir fitokenoz ichidagi o'zgarishlar, uning tur tarkibi, tuzilishi va boshqa xususiyatlaridagi tub o'zgarishlar;
• bir guruhni boshqasiga almashtirishga olib keladigan o'zgarishlar. Tabiiyki, ikkinchi darajali o'zgarishlar fitokenoz ichida yuz beradigan o'zgarishlar bilan tayyorlanadi, lekin ular sifat jihatidan sezilarli darajada farqlanadi. V.N.Sukachev (1942 yil) fitosenozidagi dastlabki o'zgarishlar (fitokenoz ichida) fitokenozlarning dinamikasini, ikkinchisi o'simlik qoplamining dinamikasini boshqalarga o'zgartirishni taklif qilgan.

Ekosistemalar, biotsenozlar, fitokenozlardagi o'zgarishlar turlarini ko'p tasniflash mavjud. Ular rivojlangan tasniflashning asosini tashkil etuvchi ko'rsatkichlar (mezon) bo'yicha, mavjud tabiat hodisalari va ularning mualliflari haqidagi g'oyalarni chuqurlikda bir-biridan farq qiladi. Misol uchun, F. E. Reimers ekologik tizimlardagi quyidagi o'zgarishlarni ajratib ko'rdi.

• ekotizim dinamikasi - tashqi va ichki qarama-qarshiliklar ta'siri ostida ekotizimdagi o'zgarishlar;
• antropogen ekotizim dinamikasi - inson faoliyati ta'sirida o'zgaruvchan guruhlar;
• o'simliklarning dinamikasi - vegetatsiya davrida kuzatiladigan o'zgarishlarning turli xil turlari, ularning asosan energiya va moddaning o'zgarishi bilan bog'liq bo'lgan tuzilmalaridagi o'zgarishlar bilan bog'liq;

• fitokenozlarning dinamikasi - tashqi va ichki omillar ta'siri ostida guruhlardagi o'zgarishlar;


• o'simlik populyatsiyalarining dinamikasi - aholi sonining, jinsi va yosh tarkibidagi o'zgarishlar ichki aholi jarayonlari va populyatsiyaning boshqa turlari bilan o'zaro ta'siri bilan belgilanadi.
Ekotizimlarning dinamikasi turlari (biogeosenoz)

Download 1,13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   19




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish