Urganch Davlat Universitetining Tabiiy fanlar fakulteti Biologiya kafedrasi guruhi talabasi

Kirish.

Mavzuning dolzarbligi: Asosan, er yuzasining o'simliklari umumiy iqlim sharoitlariga bog'liq bo'lib, shunga qarab ma'lum o'zgarishlarni aniqlaydi. Katta hududlar mavjud bo'lgan joyda o'simliklarning shimoldan janubgacha o'sib borayotgan o'zgarishlarini kuzatish mumkin, o'simlik zonalari asosan g'arbdan sharqqa va shimoldan janubga qarab o'zgarib turadi. Bu zonalar - o'simlik bantlari (formalar sinfining buyrug'idan) asosan iqlimga bog'liq va tegishli hududlarning landshaftlarini belgilaydi. Zonalar SSSRda keng tarqalgan tekisliklarda, shimoldan janubgacha bo'lgan to'rtta asosiy hududga ega: tundra - o'rmon - cho'l - cho'l; ularning har biri o'z navbatida subzonesga aylanadi va o'rmon-tundra, o'rmon-dasht, yarim cho'l kabi o'tuvchi bantlar bilan bog'lanadi. Kichikroq er maydonlari va dengizlar, koylar va hokazolarning mustahkamligi bilan ushbu zonallik qattiq tashvishlanmoqda va boshqa holatlarda iqlim sharoitlari tufayli zonalar kengaytma kengayishi bilan emas, balki Shimoliy Amerikadagi ba'zi zonalar kabi meridional zona orqali egallaydi. Bu naqshlar butun dunyo o'simliklari xaritalarida ajoyib tarzda ko'rinadi. Ular, ayniqsa, g'arbiy qirg'og'i bo'ylab Evropa - Afrika meridiani chizig'i bo'ylab yaxshi ma'lum. Mana, er yuzasi deyarli doimo dengiz bilan bir tekis chiziqda joylashgan doimiy erni ifodalaydi. Evropa-Afrika meridiani bo'ylab o'simliklarning aniq munosabatlaridan kelib chiqib, Brockmann-Erosh "ideal qit'ada" o'simliklarning tarqalishi sxemasini beradi (ular rasm. 69). Bu holda o'simliklarning taqsimlanishida quyidagi shartlar aks ettirilgan: 1) ekvatordan qutbgacha bo'lgan issiqlik miqdori kamayishi; 2) mo''tadil enlemlarda doimiy shamollarni (dengizdan materikgacha shamollash); 3) Ekvatorning ikkala tomonida, materikdan dengizgacha, shamol esayotgan shamollar (savdo shamollari); 4) dengiz sohilidagi qit'aga chuqur yog'ingarchilik miqdori kamayishi

Muhit ekologik tushuncha bo'lib, u kompleks tabiiy elementlar va voqealardan tashkil topgan. Shu muhitda tirik organizmlar ular bilan bevosita va bilvosita munosabatda bo'ladi. Muhit – organizmlarni o'rab turgan jamiki tabiiy ekologik omillardir (havo, yorug'lik, tuproq va b.q.).

Muhit elementlari organizmlar holatiga, o'sish, rivojlanish, ko'payish, tarqalishiga to'g'ridan-to'g'ri yoki boshqa ikkilamchi omil sifatida ta'sir qiladilar. Har bir organizmning muhiti ko'plab organik va anorganik elementlardan hamda inson faoliyatidan kelib chiqadigan sun'iy elementlardan tashkil topadi. Muhitning bir elementi ma'lum organizm uchun zarur bo'lsa, ikkinchisining bor yoki yo'qligi uning uchun ahamiyati yo'q. Muhitdagi uchinchi element esa oarganizm uchun zararli bo'lishi mumkin.